Matrakçı Nasuh Mecmâu't-Tevârîh

 Matrakçı Nasuh (d.1480 – ö. 1564), Türk  Minyatür sanatçısı,  tarihçi,  silahşoru, hattat ve matematikçisidir.

Asıl adı Nasuh bin Abdullah olan Matrâkçı Nasûh,  Osmanlı devrinin en usta minyatür sanatçılarından birisi olduğu gibi aynı zamanda çok mühim bir tarihçi, Kanuni’den beratlı usta bir silahşoru, hattat ve matematikçisidir.  Matrak oyunu denilen bir savaş oyununu icat ettiği,  silah kullanma konusunda devrinin en usta silahşorlarından biri olduğunu çeşitli vesileler ile kanıtlamış olduğundan Matrakçı lakabını aldığı bilinmektedir. [1] Osmanlıların en tanınmış ve en mühim haritacılarından mühendislerinden ve devrinin en iyi tarihçilerinden birisi, de olan Matrakçı Nasuh' ’un bazı eserleri şunlardır.

·         Mecmâu't-Tevârîh

·         Süleymannâme

·         Fetihname-i Karabuğdan

·         Mecma_ı Menazil Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleyman Han

·         Tevarih-i âl-i Osman

·         Tarih-i Sultân Bâyezid

·         Tuhfetü'l-Guzât (Gazilere Armağan) Matrakçı Nasuh

Bu nedenle Silahî adıyla da anılırdı. Türlü silah ve mızrak oyunlarındaki ustalığı nedeniyle Osmanlı ülkesinde “üstat” ve “reis” olarak tanınması için 1530′da I. Süleyman (Kanuni) tarafından verilmiş bir beratı da vardı. [2]  Matrakçı Nasuh , Osmanlının en mühim tarih yazarlarından ve mühendislerinden de birisidir.

Yazdığı eserler ve yaptığı   Minyatürler Matrakçı’nın Doğudan Batıya, Güneyden Kuzeye, Osmanlı coğrafyasının tümüyle dolaştığını gösterir. Karadeniz ve Kırımı gezip gezmediğini bilemiyorsak da  16 yy da en geniş sınırlarına ulaşmakta olan Osmanlı sınırlarının neredeyse tamamını hem  denizden  hem de  karadan dolaştığı belli olmaktadır. Minyatürcülüğün yanı sıra divanı yazıda usta bir Hat Sanatçısı  olan Matrakçı Nasuh, Enderun’da iyi bir hat dersi almış, çağının önemli hat sanatçılarından  ve nakkaşlarından sayılmıştır. Mimari, hat, matematik, mühendislik, çizim ve minyatür alanlarında çok  başarılı olan çok yönlü bir sanatçı ve bilim adamıdır.[3]

Matrakçı Nasuh, Osmanlı tarihindeki en önemli matematikçilerden birisidir. Cemâlü’l-Küttâb ve Kemalü’l- Hisâb adlı matematik kitaplarını  I. Selim zamanında yazdığı ve Yavuz Sultan Selim ‘e takdim ettiği bilinmektedir.  Matrakçı Nasuh’un, Yavuz Sultan Selim‘e takdim ettiği bu eserlerde Napier’den elli sene öncesinde Naiper adıyla anılan çarpma metotlarını ve modern matematik öğretimini keşfetmiş olduğu belli olmaktadır. [4]

Onun minyatürleri de bu anlamda Osmanlı coğrafyasının çok değişik köşelerini resmeden minyatürlerdir. Fas, Cezayir, Fransa, Mısır ve İtalya kıyılarında dolaştığı,  Belgrad ve  Zigetvar kalelerinin fethine katıldığı, İran ve Karabugdan ( Prut) nehirleri arasındaki bölgeleri gezdiği ve minyatürlerini çizdiği açıkça ortaya çıkar.[5]

Nasuh, Kanuni’nin Fransa kralı I. François’ya destek amacıyla Barbaros Hayrettin Paşa komutasında gönderdiği donanmaya katılmış ve yol boyunca donanmanın uğradığı limanların minyatürlerini yapmıştır.

“Mecmâ’u’t-Tevârîh”

Matrakçı Nasuh  bu eserinde  eserinde   Taberi Tarihi ‘ni bu eserinde Türkçeye çevirmiştir.  Ne yazık ki  1965 yılında günümüz Türkçesine  Zakir Kadiri Ugan ve Ahmet Temir tarafından çevrilen  ve MEB Şark İslam Klasikleri yayın serisi içerisinde çıkan  Tabari Tarihi adlı kitabta Matrakçı Nasuh’un bu çevirisinden istifade edilmediği gibi Matrakçı Nasuh’tan da hiç söz edilmemiştir. [6] Fakat MS 9. yy kadarki Doğu dünyasının en önemli tarih kitabı ve kaynağı olan bu eseri  Türkçeye ve Osmanlıcaya çevirmesi Matrakçı Nasuh’un ne denli üstün bir dil eğitimine sahip olduğunu Arapçayı ve Farsçayı ne kadar ileri düzeyde bildiğini işaret etmesi bakımından oldukça önemlidir. [7]

İslam dünyasının ve Arap tarihinin ilk tarih kitabı olan, Ebu Cafer Muhammet bin Cerir bin Yezid el- Tabari’nin yazdığı bu eserin ilk tercümelerinden birini yapmış olması bile başlı başına önemli bir hadisedir. [8]  Firdevsî Tusi ve Şehname’ye de kaynaklık eden Arap ve İslam Tarihi ile ilgili pek çok hadiseyi, efsaneyi, eseri, destanı ve menkıbeleri günümüze taşıyan çok değerli bir çalışmadır. Bu eserin Divan edebiyatına,  nesir  yazılarına ve tarihçilerine ne derece katkıda bulunmuş olabileceğini tahmin etmek zor olmasa gerektir. [9]

Matrakçı Nasuh, “Taberi Tarihini “ Kanunî’nin emriyle Arapçadan Türkçeye tercüme etmiştir.Matrakçı Nasuh bu eserinde  Osmanlı tarihinin de bir kısmını eklemiştir. Tarih’i Sultan Bayezid ve Sultan Selim ile Tarih’i Sultan Bayezid adlı iki kitabında bu padişahlar dönemindeki olayları da anlatmış, Kanûnî Sultan Süleyman’ın tahta çıkışından  1520 den 1547 yılına kadar devam eden olayları  da eserine eklemiştir. [10]

Mecmâ’u’t-Tevârîhadlı eserinin Kanûnî Sultan Süleyman ile ilgili tarihçe bölümü ise Matrakçı Nasuh’un önceden yazılmış olan  Süleymannâme   adı ile belirtilen eserlerinin devamı şeklindedir.Eser Taberi Tarihini esas almış bu eserinde Taberi tarihini çevirmiş Taberi Tarihinin bittiği yerden devam ederek Osmanlı tarihine geçen  Matrakçı Nasuh  eserindeki tarihi olayları 1551 yılına kadar devam ettirmiştir.[11] Birbirinin devamı olan üç cild halindeki bu tercüme ve eserin, son cildi Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemine ait kısa bir bölüm ile son bulmaktadır.

KAYNAKÇA 

·         [1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/matrakci-nasuh-hayati-minyaturleri-tarih-ve/79751

·         [2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/matrakci-nasuh-hayati-minyaturleri-tarih-ve/79751

·         [3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/mecma_i-menazil-beyan-i-menazil-i-sefer-i-irakeyn/80594

·         [4] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/matrakci-nasuh-un-tarih-i-sultan-bayezid/80686

·         [5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/matrakci-nasuh-suleymanname-ve-fetihname-i/80595

·         [6] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/matrakci-nasuh-un-tarih-i-sultan-bayezid/80686

·         [7] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/matrakci-nasuh-tarihciligi-ve-tarih-eserleri/80844

·         [8] Ebu Cafer Muhammet bin Cerir bin Yezid el- Tabari, Çeviren,  Zakir Kadiri Ugan ve Ahmet Temir ,Taberi’ Tarihi, ( Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, MEB Şark İslam Klasikleri,  1965 – İstanbul)

·         [9] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/matrakci-nasuh-tarihciligi-ve-tarih-eserleri/80844  

·         [10] Ebu Cafer Muhammet bin Cerir bin Yezid el- Tabari, Çeviren,  Zakir Kadiri Ugan ve Ahmet Temir ,Taberi’ Tarihi, ( Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, MEB Şark İslam Klasikleri,  1965 – İstanbul)

·         [11] https://tr.wikipedia.org/wiki/Matrak%C3%A7%C4%B1_Nasuh