Mesnevî Der-Tevhîh-i Balyos-i Küffâr-i Venedik
21.07.2017
Mesnevî
Der-Tevhîh-i Balyos-i Küffâr-i Venedik
mef’ûlü mefâ’ilün fe’ûlün
1. Âmâc-i nişân-i sehm-i ahbâr
Mevzûn-rev-i şâh-râh-i âsâr
2. Serdâr-i ketîbe-rân-i ta’bîr
Râyet-keş-i merz-bûm-i takrîr
3. Meşşâta-i çîre-dest-i tedkîk
Her-heft-nümâ-yi rûy-i tahkîk
4. Miftâh-i der-i sügûr-i i’câz
Gencîne-güşâ-yi mahzen-i râz
5. Ser-nâme-nüvîs-i vak’a-nâme
Üstâd-i makâl ya’nî hâme
6. Bu nev’a ider be-şart-i isbât
Ahbâr-i vekâyi’-i fütûhât
7. Olmışdı bu köhne-levh-i gabrâ
Kec-nakş misâl-i hatt-i tersâ
8. Bulmışdı nizâm mülk ü millet
Çün bûkalemûn hezâr-sûret
9. Dükkânçe-i irtişâ güşâde
Hep dâd ü sited hilâf-i ‘âde
10. İş bilmenün adı celb-i emvâl
Tahrîb-i beled vukûf-i ahvâl
266
11. Erbâb-i düvel o vakt-i pür-şûr
Gâretger-i hânmân-i magdûr
12. Ser-cûş-i nifâk olup derûnlar
Yıkmışdı binâ-yi dîni dûnlar
13. Nâ-yâb idi kâr-i hayra niyyet
Vaz’ ü hareket berây-i rişvet
14. Olmışdı şikeste kilk-i tedbîr
Şemşîr ise der-niyâm-i te’hîr
15. Ser-cümle ehâlî-i bed-endîş
Hep sûret-i hakda kâr-der-pîş
16. Kimisi safâ-yi yek-demine
Eylerdi telef nice hazîne
17. Kimi mey-i nahvet ile bî-hûş
Pîş ü pesin eylemiş ferâmûş
18. Kimisi hevâ-yi nefse maglûb
İtmiş kimi ‘âlemi pür-âşûb
19. Kimi olup iddihâra mâ’il
İtmekde hezâr fikr-i bâtıl
20. Her birisinün sülûk-i râhı
Bîrûn-i şerâyi’-i İlâhî
21. Ne hıfz-i memâlik ü ra’iyyet
Ne gayret-i dîn ne hod hamiyyet
22. Kalmışdı bu ‘arsagâh hâlî
Mânende-i kişt-i huşk-sâlî
267
23. Ma’dûm idi hayr-hâh-i devlet
Yog idi sıyânet ü hırâset
24. Düzdân atı oynagıydı her sû
İtmişdi gulüv ‘adû-yi bed-rû
25. Etrâfa idüp hücûm küffâr
Her sâl olurdı ceng ü peygâr
26. Diller tutılup gelürdi ahbâr
Devlet yine söyleşürdi her bâr
27. Her gün bu sipihr-i nâ-be-sâmân
Bir gûne masâf idüp nümâyân
28. Mevc-âver-i herc ü merc idi dehr
Ekdâr ile çalkanurdı her şehr
29. Sûziş-figen-i cihân iken ber
Yem bulmış idi sükûn ser-â-ser
30. Berreydi tedârük-i mühimmât
Metrûk idi sûy-i bahr bi'z-zât
31. Ecnâd-i muvahhidîn-i İslâm
Etrâfa idüp şitâb ü ikdâm
32. Küffâr ile bir de ceng-cûyân
Seyyâf-i cedeldi sîne-kûbân
33. Gerçi olunurdı sâl-ber-sâl
Her cânibe fevc-i leşker irsâl
34. Âvâz-i neberd irmez idi
Bahrün kulagına girmez idi
268
35. Tenhâ kalıcak fezâ-yi deryâ
Cûş itdi fireng-i hud’a-peymâ
36. Düzdâna kemîn ile hafâdan
Baş gösterür oldı her yakadan
37. Gördi Venedikliyân-i makhûr
Hâlîce bu lüccegâh-i pür-şûr
38. Sükkân-i hiyel-be-deşt-i ‘udvân
Cûşişgeh-i dilden itdi tugyân
39. Geh bahre gehî karaya çıkdı
Sevdâya düşüp hevâya çıkdı
40. Gâhî pusulası yemde şaşdı
Emvâc-i belâ başından aşdı
41. Geh cür’et idüp zuhûr iderdi
Eknâf-i Cezâ’ire giderdi
42. El-kıssa bu gûne iken eyyâm
Fursat bulup ol gürûh-i bed-nâm
43. Gasb itdi cezîre-i Morayı
Dâl itdi cebânlıga burayı
44. Sa’y itdi nice şühûr ü a’vâm
Oldı güç ile o mülk ana râm
45. Bir böyle sevâda oldı mâlik
Ol câdde-i hilâfa sâlik
46. Bir kaç sene oldı anda sâkin
Hîleyle o sârik-i sefâ’in
269
47. Târîh çü bin yüz on bir oldı
Evzâ’-i felek mugâyir oldı
48. Sulha yeniden olundı ta’kîd
Bâ-re’y-i kurâtıb-i sanâdîd
49. Nemçe Leh ü Moskov ile yek-ser
Olundı musâlaha ber-â-ber
50. İtdi mutavassıtân-i efrenc
Tecdîd-i mu’âhedât bî-renc
51. Oldukda murahhasân-i a’dâ
Hâk-i der-i devlete cebîn-sâ
52. İtdiler o demde ‘özr-hâhî
Cürm-i Venedik içün kemâ-hî
53. Sad gûne recâ hezâr minnet
Sulhını kabûl itdi devlet
54. Bu lutfı unutdı sonra hınzîr
Rûbeh-meniş ol muhîl-i şerîr
55. ‘Azm itdi girîve-i hilâfa
Düşdi giderek bu ihtilâfa
56. Sandı bu zamân-i ‘adl-i pâki
Ol vakte müşâbih ü muhâkî
57. Bu demdür o dem ki lutf-i Bârî
Mevzûn-reviş itdi rûzgârı
58. Dûlâb-i sipihr-i kec-devâ’ir
Buldı suyını be-vefk-i hâtır
270
59. Hall oldı ‘ukûdı mu’dilâtun
Keşf oldı gumûzı müşkilâtun
60. Saf-bend-i nizâm olup bu nüh tâk
Yek-dest-i tevâfuk oldı âfâk
61. İgrâz-i hevâ-yi nefs nâ-bûd
İtyân-i hukûk-i nâs mevcûd
62. Her kârda mu’teber taharrî
İnsâf pür itdi bahr ü berri
63. İtmekde ‘adâlet-i nev-â-nev
Tekmîl refâh-i her kalem-rev
64. İbzâr ü seref keşîde-dâmen
İhsân ü kerem hezâr sad men
65. Güm-kerde-reh-i tesâmuh ef’âl
Mahmil-keş-i inbisât âmâl
66. ‘Adlün yapılup kühen binâsı
Nâs oldı rüsûm-i cevri nâsî
67. İnsâf budur şehân-i eslâf
Hîç görmedi böyle vakt-i insâf
68. Budur dem-i pâdşâh-i ‘âdil
‘Ahd-i şeh-i kâm-rân-i ‘âkil
69. Bu devrdür ol zamân-i hurrem
Nâ-dîde-i çeşm-i pîr-i ‘âlem
70. Hengâm-i hıdîv-i heft-kişver
Dâdâr-i yegâne-i muzaffer
271
71. Şâhenşeh-i mülk-i kâm-rânî
Râhat-dih-i tab’-i ins ü cânnî
72. ‘Asrında memâlik ü ra’iyyet
Âsûde-nişîn-i emn ü râhat
73. Mahv oldı rüsûm-i zulm-i ‘Âdî
Dünyâları tutdı ‘adl ü dâdı
74. Dârende-i tâc ü taht-i sermed
Bü'l-feth-i zamâne hân Ahmed
75. İskender-i hurde-bîn-i teftîş
Sâhib-hıred ü ‘adâlet-endîş
76. Her demde mu’îni hazret-i Hak
Her hâlde kârı hayra mülhak
77. Tevfîk-i Hudâ refîk-i hâli
Hem-hulk-i Muhammedî hısâli
78. A’mâl-i sütûdesine had yok
Birini beyâna ‘aczümüz çok
79. Yetmez mi bu fi’l-i Hak-pesendi
Dâmâd idüp âsafını kendi
80. Kâfî bu delîl müdde’âya
Besdür bu netîce asdıkâya
81. Eyler bu mukaddemât-i mücmel
İntâc-i me’âl-i şekl-i evvel
82. Makbûli ola bu sadr-i âgâh
Dinmez mi bu tab’a bâreka'llâh
272
83. Bir pâdşehe degül müyesser
Bir böyle vezîr-i pâk-gevher
84. ‘Allâme-i zû-fünûn-i devrân
Yektâ-rev-i şâh-râh-i îkân
85. Sultân-i cihâna sadr-i lâyık
Hem-meşreb ü hem-dil ü muvâfık
86. Ol verd-i hadîka-i sa’âdet
Bu güldeki nükhet-i letâfet
87. Biri felek-i kemâle hurşîd
Biri meh-i pür-fürûg-i te’yîd
88. Biri birinün karîn-i hâli
Mânende-i ferkadeyn-i ‘âlî
89. Halk olalı olmamışdı kevneyn
Bunun gibi bir kırân-i sa’deyn
90. rš²U — s¥ “« s¥ v½ UÔ
rš²« œu• ëB- d —œ U¦
91. Ol şirzime-i la’în-i işrâk
Cumhûr-i dagal-şi’âr-i nâ-pâk
92. Murdâr-nihâd ü bed-siriştân
Ahcâr-i künişt-i küfr ü tugyân
93. Hayret-zedegân-i ye’s ü hırmân
Kârûre-i Sûmenât-i ‘udvân
94. Hâr ü has-i mevce-i rezîlet
Pâ-mâl-i ketâ’ib-i hezîmet
273
95. Gendîde-fem-i kelâm-i nâ-hak
Çirk-âbe-feşân-i küfr-i mutlak
96. Dîrîne-husûm-i devlet ü dîn
Şâyeste-i sad-tufû vü nefrîn
97. Yek-reng-i vifâk olan cemâhîr
Bâ-hem-sere çün katî’-i hınzîr
98. Devri ise ke's-sabiyy fi'l-mehd
Masdûka-i hâli nâkızü'l-’ahd
99. Bed-sîret ü bed-nihâd ü bed-rûy
Bed-kâr ü bed-ictimâ’ ü bed-hûy
100. Mânend-i büt-i kerîh-sûret
Mevzû’-i kenîse-i nuhûset
101. Nâ-dân ü neyâzmûde-kirdâr
Bî-tecribe-i netîce-i kâr
102. Kej-düm-menişân-i zehr-der-nîş
Ya’nî Venedik-i mefsedet-kîş
103. Çün eyledi nakz-i ‘ahd ü mîsâk
Şûr ü şagab ile toldı âfâk
104. Bin mekr ü füsûn-i firîb-âmîz
Sad kizb ü dürûg-i fitne-engîz
105. Yog idi sebât-i ‘ahd ü peymân
Kavlinde balıklar idi her ân
106. Kurdugı aga balıkçı kâfir
Kendüsi fütâde oldı âhir
274
107. Her dem idüp âştîyi rû-pûş
Olmışdı yem-i fesâdı pür-cûş
108. Deryâda görince bir sefîne
Gâretger olurdı müslimîne
109. Sûdâger olan gürûh-i İslâm
Mâlıyla esîr olurdı nâ-kâm
110. Bulmışdı tasallutı nihâyet
Hırsızlıgı eylemişdi ‘âdet
111. Âhir tuyılup nühüfte kârı
Keşf oldı desâ’is-i şirârı
112. El-hâsıl idüp nice cerâ’im
İnkâr ile kurtılurdı dâ’im
113. Ahvâline vâkıf oldı nâ-gâh
Düstûr-i dakîka-dân ü âgâh
114. Kasd eyleyüp ahz-i intikâma
Dest urdı hüsâm-i intizâma
115. Bir rûz-i latîf-i dil-güşâda
Bir vakt-i sa’âdet-ihtivâda
116. Sadrü'l-vüzerâ vekîl-i mutlak
Hallâl-i rumûz-i sırr-i muglak
117. Dânende-i müşkilât-i ahkâm
Bînende-i mâ-verâ-yi ecrâm
118. ‘Unvân-i sekînet ü vakârı
Lerziş-dih-i şîr-i kûhsârî
275
119. Hükmine nefâz ser-figende
İdrâkine şahs-i ‘ilm bende
120. Devletle idüp yerinde ârâm
İstâde piyâde-rev ya huddâm
121. Bu haşmet ü bu celâdet ile
Bu cevdet ü bu mehâbet ile
122. Oldı o yegâne-i sadâret
Ârâyiş-i mesned-i hükûmet
123. Fermânı bu yüzden oldı sâdır
A’dâ ola pîşgâha hâzır
124. Mazhar ola tâ let-i tufûha
Balyos gele mevkif-i huzûra
125. İrsâl olunup bir iki serheng
Geldi Venedikliyân-i bî-neng
126. Balyos dinilen o fitne kânı
Câsûs-i haber-ber-i nihânî
127. Bildi neye ugradugın ammâ
Virürdi ümîd ana tesellâ
128. Çün teb-zede murta’iş vücûdı
Hem-reng-i hazân idi nümûdı
129. Her bir bün-i mûy idi çekîde
Sîm-âb-i ‘arak çü eşk-i dîde
130. Çün miknese-i kenîse ol rîş
Dik dik olup oldı kalbi pür-rîş
276
131. Çihre Galata sınâyi’inden
Bir sûret-i bed-nümâ-yi bî-ten
132. Pür-bîm ü hirâs olup sitâde
Geh kâ’im olurdı geh fütâde
133. Mecnûn gibi halt iderdi sözde
Âsâr-i edeb yog idi yüzde
134. Hîç gördügi yok bu gûne hâlet
Mahv itdi vücûdını mehâbet
135. Kalbi nice olsun âremîde
Çün kârd be-ustuhân resîde
136. Dil çeyneyerek çü hûk-i güh-hâr
Murdâr idi ustuhân-i güftâr
137. Bir yere getürdiler ki pesti
İtmişdi sipihri zîr-i desti
138. Bir meclis idi kim İbni ‘Abbâd
Şâyân olur ise ‘abd-i münkâd
139. İrişdi hazîzi âsmâna
Belki ser-i sidreye semâna
140. Pîrâyesi ‘ilm ü fazl ü hikmet
Ârâyişi fehm ü ‘akl ü himmet
141. Sadrında nigîn cenâb-i âsaf
Etbâ’-i kirâm turdı saf saf
142. Çün geldi huzûr-i pür-kemâle
Reşk eyler idi zebânı lâle
277
143. Te’sîr-i sevâd-i küfr ü inkâr
Oldı ana sürme-rîz-i güftâr
144. Çün şabkasın aldı geldi rû-pest
Deryûzeger idi kâse-der-dest
145. Ol sadr-i sudûr-i bî-müdânî
Ol mazhar-i sırr-i kâm-rânî
146. Mifzâl-i Ebû ‘Alî-fetânet
Hayrü'l-halef-i şeh-i velâyet
147. Üslûb-i hakîm üzre evvel
Tevcîh-i hitâb idüp müdellel
148. Didi ki eyâ gürûh-i nâ-çîz
Ey lâyık-i zahm-i tîg-i ser-tîz
149. Zann eylemenüz ki ola makbûl
Bir sûret ile recâ vü mes’ûl
150. Bî-hûde tasaddî-i makâlât
Ma’nâyı müfîd olur mı heyhât
151. Ma’lûmunuz olsun ey hod-ârâ
Yokdur söze ihtimâl-i ısgâ
152. Bi'l-cümle bilindi mâ-cerânuz
Deryâdaki vaz’-i nâ-be-cânuz
153. Zâhir olıcak nühüfte ahvâl
Mümkin midür istimâ’-i akvâl
154. Min-ba’d kabûl olur mı a’zâr
İnkâra mecâl kor mı ikrâr
278
155. Yâd eylemenüz güzeşte ‘ahdi
Bî-şübhe budur zamân-i mehdî
156. Bu vakte kıyâs olur mı eslâf
Benzer mi gadîre kulzüm-i sâf
157. Güncişk ile bir olur mı şeh-bâz
Şîre nice gürbe ola dem-sâz
158. Mihr eyleyicek zuhûr olur güm
Dâmân-i hafâda şem’-i encüm
159. Olmaz hazefe güher kıyâsı
Yokdur mise şübhe zer mesâsı
160. Benzer mi hîç ehl-i Hakka mübtil
Sâlûsa yâhud veliyy-i kâmil
161. İnsân egerçi cümle yeksân
Yüz binde birisi kâmil insân
162. Âhir iderek o güm-rehâna
Sad-ser-zeniş-i hünerverâne
163. İtdi o hakîm-i hikmet-âyîn
Nakzına ikâmet-i berâhîn
164. Şemşîr-i edille-i hitâbı
Kat’ eyledi gerden-i cevâbı
165. İlzâm mecârî-i ‘adûya
Sed çekdi zebân-i güft-gûya
166. Oldı o cebîn-be-hâk-i haybet
Leb-hây-i te’essüf ü nedâmet
279
167. Pür-pîç ü ham oldı kalb-i tengi
Mânende-i perçem-i firengî
168. Eydî-i füsûsı itdi tasfîk
Uçdı reme-i hamâm-i tevfîk
169. İtdi o gayûr-i mesned-i dâd
Ol fırka-i şûmı tard ü ib’âd
170. Emr eyledi tâ ki ola mahbûs
Balyos ile ol gürûh-i menhûs
(Fatma Sabiha KUTLAR OĞUZ, ARPAEMÎNİ-ZÂDE MUSTAFA SÂMÎ DİVANI https://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10592,arpaeminizade-samipdf.pdf?0
