16.01.2020
Mugaylân
Mugaylân, Osmanlıca yazılışı : مغيلان
Mugaylân-zâr : مغيلانزار
Mugaylân Farsçadan dilimize girmiş bir sözcüktür. Bu sözcük Osmanlıcada ve divan edebiyatında da az sayıda da kullanılmış, çöllerde ve kurak yerlerde yetişen devedikeni ve devedikenine benzeyen bir bitkinin adı olarak kullanılmıştır. Mugaylân-zâr kelimesi veya Mugaylân-zâr kelimesi ise sözlüklerde deve dikeni biten yer, dikenlik anlamları ile açıklanmıştır.
Mugaylân bitkisinin yetiştiği yerler kurak yerler ve çöllerdir. Bu tip yerlerde yolculuk yapmak zahmetli ve oldukça meşakkatlidir. Bu bitki sıcak ve kurak yerlerde yetiştiği için ve Kabe ile Mekke’ye giden yollarda çok sayıda devedikeni yani mugaylân yetiştiğinden bu yollar sevgiliye giden yolların sembolü olarak kabul edilir.
Devedikeni yani mugeylan üstü mor çiçekli dikenleri iğneli ve heybetli bir bitkidir. Üzerine basılınca veya tene şiddetli değince insanlarda yaralar ve çizikler de oluşturur. Kurak olan her yerde biten bu bitki yollarda ve bellerde oldukça yoğun ve sık sık türeyebilmektedir. Bu nedenle yolda yayan gidenlere zarar verebilen bir bitkidir.
Divan şairleri mugeylan bitkisini sevgilinin yollarında biten kurak yerlerin ve çöllerin bitkisi, dolayısı ile sevgiliye ulaşmanın zorluğunu sembolize eden bir kavram olarak ağılamışlardır. Bu nedenle sevgilinin Kâ’be'ye benzeyen yollarında veya mahallinde yetişen zahmet çektiren, çile çektiren bir ottur. Mugaylan bu nedenle çilenin, derdin acı ve ıstırabın timsalidir.
ŞİİRLERDE MUGEYLAN DEVEDİKENİ VE DİKEN
Bağrıma, ey ayrılık dikeni! her zaman saplanma
Ey gönül! Yüz eziyet gelse; göze başkasını alma. Ali Şir Nevai
Kûy-ı yâr ta'r-ı düşmenden kaçarı varır kaçan
Kâ’be'ye varmaz şu kim hâr-ı mugaylândan kaçar Karamanlı Nizamî
Olsa nigâh-i germ temâşâ-yi hüsn-i yâr
Müjgân-i çeşm-i hayret olur dil-şiken diken ARPAEMÎNİ-ZÂDE MUSTAFA SÂMÎ
Dikenli çalıda açılan güller
Aşıklara kanat gerip kol açtı
Feryada başladı şeyda bülbüller
Gül vasfın etmekten diller dolaştı Everekli Seyrani'
Merhem kabul etmez aşkın dikeni
Ten içinde câna bata göresin
Damlasa damağa bir katre nemi
Dalgası ummâna kata göresin Erzurumlu Aşık Sümmani
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın