Müsebba Tesbi’ Nedir Örneği

 

 

Müsebba – Tesbi’ Nedir ve Örneği

 

 Osmanlıca yazılışı: müsebba' :  مسبغ

Müsebba Arapça kökenli bir sözcüktür.  Arapça yedili, yediğen yedi anlamları kazandıran ( seb') kökünden gelmektedir.   

Bu nedenle müsebba sözcüğü yedili yapılmış anlamına gelmektedir. Sözlüklerdeki anlamlarına bakarsak: yedili, yedi kısımdan meydana gelen. Yedigen anlamlarındadır.[1]

Müsebba sözcüğü sözlüklerdeki bu anlamlarından hareketle edebiyatta terim bir anlam da kazanmıştır. Müsebba sözcüğü edebiyatta terim anlamı ile bir gazel veya kasidenin beyitlerine beytin ilk dizesi ile kafiyeli ve beytin vezni ile aynı vezinde beş dize ilave edilerek her bendi yedi dizeye yükselen nazım şekli anlamına gelir.

Müsebba ile tesbi aynı kökten gelen sözcüklerdir.  Bu yüzden tesbi ile müsebba, aynı anlama gelen ve eş anlamlı olan sözcüklerdir.  Bu bakımdan müsebba ile tesbi  her bendinde yedi dize bulunan divan şiiri nazım biçimi olarak da tarif edlebilir Tesbi’ ve müsebba’a bir gazel veya kasideden bağımsız olarak  yazılmış  her bendi yedi dizelik müstakil bir nazım şekli olabileceği gibi bir gazel veya kaisdeye beş er dize ilave edilerek de müsebba ve tesbi’i yapılabilir.

Kafiye şeması muhammes gibi olan bu nazım şekli eğer bir gazel veya kasideye beş dize ulanarak yapılırsa  ilk bendi  gazel ve kasidenin matla beytine ulandığında ilk bendin tüm dizeleri aynı kafiyede olur. Matladan sonraki bendler ise diğer beyitlerin ilk dizelerine uyacağından tesbi ve müsebbanın kafiye şeması ilk ben de aaaaaaa / sonraki bendleri ise bbbbbba-cccccca- şeklinde devam eder.


Müsebba ve Tesbi’ nin Uyak  Şeması

aaaaaaa- bbbbbba-cccccca-dddddda-eeeeeea

Edebiyatımızda çok az sayıda tesbi veya müsebba örneği vardır. İzzet Molla’nın Fuzuli’nin bir beytini, Leyla Hanım’ın da İzzet Molla’nın bir beytini tazmin yoluyla oluşturduğu tesbi’ler vardır. Fevri’de bir müsebba örneği vermişir.


Müsebba Tesbi’i Örneği

          Bir dem ki ben fakîr idüm ol yâr-ı cân idi
          Sâkî idi vü nâzük idi nükte-dân idi
          Yârân idi ki her biri rind-i cihân idi
          Devrân-ı lâle idi dem-i gülsitân idi
          Hengâm-ı îş ü vakt-i mey-i ergavân idi
          Şevk-i cüvân ile bu gönül kâm-rân idi
          Demler o demler idi zaman ol zaman idi        Fevrî (öl. 1571)

             Vezni: mef'ûlü fâ'ilâtü mefâ'îlü fâ'ilün


KAYNAKÇA

[1] https://www.osmanlica.org/osmanlica-22510-nedir-ne-demek.html