Nazım Şekli Nedir Türk Şiirindeki Nazım Şekilleri

Nazım Şekli Nedir

Osmanlıca yazılışı: nazm :  نظم

Nazm, eski dilde şiirin – manzume- diğer adıdır. Nazm “ نظم kelimesi Arapça kökenlidir ve dilimize de bu dilden girmiştir. Eski dilde sözlük anlamları ile ” Dizili olan şey. Sıra, tertib, düzen, vezin, kelimeleri inci gibi yan yana dizmek. Dizme, düzenleme, tertip etme, şiir, nazım.[1] Vezinli ve kafiyeli söz söyleme. Kur'ân-ı Kerim'in yazısı. Manzume, ölçü ve kafiyeli yazı manalarına gelmektedir. ( bkz

 Manzum ise nazm kökünden gelir. Manzum :  منظوم nazmolunmuş, tanzîm edilmiş, dizilmiş, düzenlenmiş, sıralanmış anlamlarındadır. (bkzNâzım Nedir Şair Vezinli Söz Söyleyen )

Nazım ve manzum eski edebiyatta ölçülü, kafiyeli, tertipli düzenli söz; yani şiir manasına gelir. Şu halde “Nazım Şekli “veya “Nazım Biçimi” tabiri ise şiirlerin biçimsel özelliklerini ifade eder.

Nazım Şekli veya Nazım Biçimi

Nazım şekli veya nazım biçimi şiirin kafiye örgüsü, ölçü, durak, nazım birimi, şiirin bent, beyit, dörtlük sistemi, kafiyelerin tertibi ile belirlenen biçimsel yapısını ortaya koyan bir ifadedir. Böylece bir şiir şekli dış yapısı hatta konusu ile diğer biçimlerden ayrılarak kendine özgü bir biçimsellik taşır. Her şiir türünün, uyak örgüsü, nazım birimi, durak sistemi, kafiye şematiği, nazım birimi standartları hatta konusuna göre kazandığı bu dış yapı özelliğine “nazım biçimi veya nazım şekli ” denilir.

Nazım şekilleri tamamen dış yapısı ile ayırt edilemez. Dış yapısallığı benzer olan bazı nazım biçimleri özel konuları itibari ile benzerlerinden ayrılır. Örneğin, Koşma ile koçaklama kafiye şematiği, nazım birim, ölçü, durak, nazım birimleri açısından tamamen bir diğerini aynısıdır. Lakin koşma ile koçaklama birisinin aşk, gurbet vb diğerinin işse yiğitlik mertlik konularını işlemesi neticesinde ayrı birere nazım şekli haline gelir.

Örneğin Gazel nazım şekli, dış yapısı itibari ile beyitler ile yazılan en az 5, en fazla 15 beyitten oluşan, aruz ölçüsü ile yazılmış,  aa,  ba, ca, da, ea, kafiye örgüsüne sahip, aşk,şarap, eğlence konularına sahip olması itibari ile kendine özgü biçimsel nitelikleri ile diğer nazım şekillerinden farklı bir yapısal özelliğe sahiptir. Bu dış yapı özellikleri gösteren her şiire gazel denir.

Türk şiirinde İslamiyet öncesinden bu güne pek çok nazım şekli kullanılmıştır.

İslamiyet Öncesi Nazım Şekilleri

Koşuk, sagu, manzum destan

Halk Edebiyatı nazım şekilleri

Anonim Halk Edebiyatı

Mani, Ninni, Ağıt, Türkü, ( manzum yapılı, bilmece, , tekerleme, düzgü )

.

Aşık Edebiyatı Nazım Şekilleri

Koşma: Semai, Manzum Destan: Lebdeğmez, taşlama, atışma, meydanlaşma, hoşlama, yedekli, satranç ( vezn-i aher) muamma, divani, tecnis,

Tekke ve Tasavvuf Edebiyatı nazım şekilleri

İlahi: Nefes:Deme: Devriye: Düvaz / Düvazdeh / Düvazimam: Nutuk: Şathiye: Hikmet:. Na’t:
Medetname İstimdatname: Ayetleme:

Batı Edebiyatı'dan alınan nazım şekilleri

Sone: Terza–Rima: Ottowa rima, Balad,  Serbest Müstezat:

KAYNAKÇA 

[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/nazm-manzum-manzume-nedir-ve-turk-nazmi/134528