Neşe Erdok Hayatı Resim Sanatı
Neşe Erdok
"Resmin öğretilebileceğine inanmam, ancak bazı şeylere dikkat çekilebileceğini düşünürüm." Neşe Erdok
Neş'e Erdok (d. 1940, Üsküdar, İstanbul) Resim atölyesi öğretim üyesi ve ressam.
1940 - İstanbul, Üsküdar`da doğdu. Annesi Semai Sanlı ve babası Şinasi Erdok’tur. Niş ve Leve Leskofça kökenli olan, Üsküp`e yerleşen ve Balkan Harbi sırasında Türkiye`ye göç eden iki ailenin çocuklarıdır. Ailenin ikinci ve son çocuğu olan Neş`e Erdok`un ağabeyi Saydam Erdok`tur. Babası asker [1]olduğu için sürekli yer değiştirmişler tayinleri çıkmış bu bakımdan ilk orta ve lise öğrenimini belli okullara ve yerlerde yapmak şansı olmamıştır. Babasının yurtdışında da görevlendirilmesi sebebi ile küçük yaşlardan itibaren yurtdışına da gitmek oralardaki okullarda da öğretim görmek şansını yakalamıştır.
İlkokulu 1948 - 1953 - Üsküdar Kaptanpaşa ve Ankara Sarar ilkokullarında okumuştur.
1953 - 1956 - Ortaokulun ilk iki sınıfını Erzincan`da okumuştur. Resimle alakasının ilk somut örnekleri bu kentte ortaya çıkmıştır. Neş’e Erdok, resim yapmaya ortaokul yıllarında, ağabeyinin boyaları ile küçük natürmortlar yapmayı deneyerek başlamıştır. O yıllarda Erzincan’ın tek kitapevinden Picasso, Modigliani, Matisse gibi ressamların cep kitaplarını alıp incelemeye başlar. Bu çalışmaları Erzincan’daki resim öğretmeninin dikkatini çeker ve Resim Öğretmeni ona resim alanında eğitim görmesini önerir. Bu teşvik onun hayatının çizgilerini belirleyecek liseyi bitirdikten sonra İstanbul’da akademi sınavlarına girmesine neden olacaktır.
Erzincan’dan sonra bir yıl Almanya`da Bad Godesberg`de Nicolaus Cusans Gyninasium`da eğitimini sürdürdü ve ortaokulu Üsküdar Paşakapısı Ortaokulunda bitirdi.
Tekrar yurda dönmüşlerdi ve 1957 - 1959 - Üsküdar Fıstıkağacı Kız Lisesi`nde okudu. Daha sonra Devlet Güzel sanatlar Akademisi sınavlarına girerek bu okulda yüksek öğretime ve resim derslerine başladı. 1959 - 1963 – yılları arasında İ.D.G.S.A. Resim Bölümü Neşet Günal Atölyesi`nden mezun oldu.
19651967 yılları arasında önce İspanyol Hükümeti bursuyla Madrid’de resim çalışmaları yaptı, - Madrid`de Escuela Eutral de İdromas`ta ve Eseuela Diplomética`da İspanyol Dili, Edebiyatı, Uygarlığı ve Sanat Tarihi üzerine çalışmalar yaptı.
1967-1972 - Milli Eğitim Bakanlığı hesabına Devlet Güzel Sanatlar Akademisine Öğretim Üyesi yetiştirilmek üzere Fransa`ya gönderildi. Paris`te Ecole Nationale Suférieure des Beawx-Arts`da Prof. Chaplain Midy ve Prof. Pierre Matthey de Etang yanında resim çalışmaları yaptı. Bu okuldayken resim, fresk, vitray üzerinde çalışmalar yaptı. İlk kişisel sergisini 1972 yılında Paris’te Maison Des Beaux-Arts'de açtı. 1972`de yurda döndü.
Yurda döner dönmez 1972 - İ.D.G.S.A`nde Asistan adaylığına atandı ve Prof. Dr. Neşet Günal , Atölyesinde görevlendirildi. Bu görevinde yükselerek Doktorasını yaptı ve Yardımcı Doçent oldu. 1981 – yılında Profesör unvanını aldı. 1990 yılında Profesör olarak atanarak Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümünde Resim Atölyesi öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı.
1990-2008 yıları arasında Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü'nde öğretim üyesi olarak çalıştı.
Aralarında; Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi İstanbul Devlet Resim Heykel Müzesi, İstanbul Modern Sanat Müzesi, Norton Simon Müzesinin de bulunduğu, yurtiçi ve yurtdışında çeşitli müze ve özel koleksiyonlarda resimleri bulunan sanatçı, bugüne dek 100’ ü aşkın karma sergide yer almıştır.[2]
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi İstanbul Devlet Resim Heykel Müzesi, İstanbul Modern, Norton Simon Müzesi’nin de aralarında bulunduğu, yurtiçi ve yurtdışında çeşitli müze ve koleksiyonlarda eserleri bulunmaktadır. Neş’e Erdok Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Resim Bölümü’nde birçok önemli sanatçı yetiştirmiştir. Sanatçı halen İstanbul'da yaşamakta ve çalışmalarına devam etmektedir.
SANATÇILIK DETAYLARI
Doğan Hızlan:“Neş'e Erdok'un insanları beni kendilerine çekerler, tuvale yansıyan insanların ardındaki ruh durumlarını, psikolojilerini, kimliklerini çıkarma dürtüsü uyandırırlar bende. Eski deyimle, onun ustalığı, siret'i (bir kimsenin iç dünyası) suret'e (biçim, görünüş) taşıyışıdır”[3]
Necla Aslan : “Erdok'un resimlerinin konusu insandır. Bu insanlar hemen her gün karşılaşılan satıcılar, çocuklar, serseriler, hasta ve sakatlar gibi toplumun yoksul ve alt kesimlerindendir."[4]
“Erdok’un resmettiği her manzarada, her sahnede dozu yükseltilmiş bir dram duygusu vardır; adeta çizdiği koca ellerle ayaklarda gelip son bulan bu dram duygusunu şu ya da bu biçimde her resminde bulursunuz… son resimlerinde de böyle, görece bir sükûnet içinde oturdukları yerden bize bakan figürler var. Etraftaki kediler ve bitkiler bize delilikten bahsetmeseler, bu figürlere bir ‘resmiyet’ bile atfedebiliriz… Neş’e Erdok’un yeni resimlerindeki bedenler eski bir acının olgunluk olarak geri dönmüş, çocuksu bir hafifleme hissiyle havalanmış halleridir.” [5]
“Neş’e Erdok, herkesin içinde tek başına kalmış bir izleyicidir; hıncahınç dolu salonda herkes sahneye bakarken, o da yanındakileri izler hep – ötekinin seyri, her türlü özentiden uzak vita contemplativa için vesileye dönüşmüştür burada. Ancak, her an içgörüye teslim olmanın eşiğindeki bu gözlem tarzını dalınç ile aynı paydaya bağlamak bizi yanıltır; çünkü, Erdok’un çıkış noktasında, gündelik yaşama sıkı sıkıya bağlı somut bir diyalog arayışı daima ön plandadır” [6]
Resimlerinde tekil figürler işlemeyi tercih eden bir ressamdır. Bu tekil figürler acılarıyla, kederleriyle içinde bulundukları ruh halleri ile tuvale yansır. Resimlerindeki insanların yüz ifadelerinde derin bir keder gözükür. Resimdeki bireyler psikolojik boyutlar, bakışları yüz ifadeleri portre boyutlarında yanıysan karakterleri ile gözükürler. Neşe Erdok’un resimlerindeki bireyler psikolojik hallerini ön plana çıkaran anlatımcı bir üslupla tuvallere yansımıştır. Figür ressamı olan Neşe Erdok’un resimlerindeki karakterler soyut sanat akımlarından gelen desencilik ve fırça darbelerinden de izler taşısa da figürlerindeki çizgiler soyut klasik resim karışımı ölçülerde aşırıya kaçmayan deformasyonlar şeklindedir.
Anlatıma ve ifadeye önem veren ressam’ın resimleri altın oranlara çok değer vermeyen, estetik özellikleri amaç edemeyen resimlerdir. Kimi resimlerinde Maniyerizm ressamlarının anlayışlarına yakın abartılı ve deforme olmuş hatlar, duruşlar ve çizgiler gözükür. Genel olarak resimlerindeki figürlerin hastalıklı, mutsuz, çirkin, duruşları ve vücut hatları ile orantıları bozulmuş, duruşları ve yüz ifadeleri ile dikkat çeken figürlerdir.
İzlenimci bir resim anlayışına sahip olan ressam bu konuyla ilgili şöyle söylemektedir. “Ben insanlara güzel ve çirkin olarak değil, etkili bir yüz olarak bakıyorum. Genelde de herkesin güzel olarak kabul ettiği şeyler benim ilgimi çekmiyor. Güzel olanı çok düz ve monoton buluyorum. İlkokuldayken bile annem arkadaş olduğum kişileri gördüğünde "nerden buluyorsun bunları?” derdi. Onlar bana hoş ve ilgi çekici gelirdi. ’’[7]Bir kent ressamı olan Neşe Erdok resimlerinde en alt ve en üst tabakadan kent insanlarının resimlerini yapmıştır. Onun resimlerinde kent yaşamında rastlanılan, simitçi, seyyar satıcı, çocuklar, kentli kediler, sokak çocukları vb deforme olmuş, halleri, ifadeleri, vücut hatları ve ilginç psikolojik duruşları ile resmedildi.
İyi bir gözlemci olduğu anlaşılan Neşe Erdok’un resimlerindeki insanlar genellikle yaşam koşullarının zorladığı biçimsel ,gövdesel psikolojik olarak deformasyona uğramış, mutsuz ve sevimsiz, anormal denilebilecek hatlara, çizgilere ve duruşlara sahip insanlardır. “Erdok'un sanatsal imgelemi, giderek gündelik ulaşım araçlarındaki ve uzamlarındaki insandan özel uzamındaki insana yönelir ” Resimlerindeki insanlar, kararsız, bunalımlı, deforme dilmiş veya olmuş, mutsuz kent bireylerini imgelemektedir. “ Özellikle son sergisinde hastane odası, hasta ve yaşlı figürlerine çok yer vermişti. Bunun sebebi de annesinin Alzheimer hastalığından yattığı hastaneye yaptığı ziyaretler ve gözlemler sonucunda biriktirdikleriymiş.” [8]
Osman Hamdi’den Neşet Günal’a, orta ve genç kuşak sanatçılarına uzanan figür ağırlıklı eğilimin tipik temsilcileri arasında yer alır.
ÖDÜLLERİ
2006 16. Artist İstanbul Sanat Fuarı, Onur Ödülü
1998 NTV 1997 Ödülü
1986 Sedat Simavi Vakfı Görsel San. Öd. (Füreya Koral ile birlikte)
1981 "Yurtta Sulh Cihanda Sulh 1981", Vakko Resim Yar. Büyük Öd.
1980 14. DYO Resim Sergisi, Mansiyon
1979 "Yeni Eğilimler Sergisi", Başarı Öd. İ.D.G.S.A. Osman Hamdi Sal[9]
Kişisel Sergiler
1996 Desen Sergisi, Art-Home Sanat Galerisi, Mersin
1996 Nadya Sanat Galerisi, İstanbul
1995 Urart Sanat Galerisi, Ankara
1994 Yapı Kredi İzmir Sanat Galerisi, İzmir
1994 Yapı Kredi Bankası Kemal Satır Galerisi, Adana
1994 Yapı Kredi Bankası Kazım Taşkent Galerisi, İstanbul
1993 Galeri Lebriz, İstanbul
1992 Artisan Sanat Galerisi, İstanbul
1991 Kadın Eserleri Kütüphanesi, Haliç, İstanbul
1991 Urart Sanat Galerisi, Ankara
1990 Urart Sanat Galerisi, İstanbul
1986 Urart Sanat Galerisi, Ankara
1986 Urart Sanat Galerisi, Ankara
1984 Urart Sanat Galerisi, İstanbul
1982 Vakko Sanat Galerisi, Ankara
1981 Maçka Sanat Galerisi, İstanbul
1977 Galeri Baraz, İstanbul
1974 İ.D.S.G.A. Osman Hamdi Salonu, İstanbul
1972 Maison des Beaux-Arts, Paris
Karma Sergiler
2007 Tunca Sanat Galerisi, Artİstanbul 2007, İstanbul
2007 Evin Sanat Galerisi, Artist 2007, Tüyap-İstanbul
1996 Evin Sanat Galerisi, İstanbul
1995 Odessa Sanat Müzesi, Ukrayna
1995 Artium Sungur Sanat Evi, İstanbul
1994 "Nazım" Srg., C.R.R Konser Salonu Fuayesi
1993 Toprakbank Sanat Galerisi, İstanbul
1992 "Je-Turc-Ils", Mulhouse, Fransa
1991 Galeri Lebriz, İstanbul
1990 Yapı Kredi Kazım Taşkent Sanat Galerisi, İstanbul
1989 Urart Sanat Galerisi, Ankara
1988 Destek Reasürans Galerisi, İstanbul
1987 Tanbay Sanat Galerisi, Ankara
1986 Sanfa Sanat Galerisi, İstanbul
1985 Yeni Eğilimler Sergisi, MSÜ
1983 Maçka Sanat Galerisi, İstanbul
1982 "Türk Resminde Figür ve Portre", Galeri Baraz
1979 "Sanat 78 Sergisi", AKM, İstanbul"
1978 "Çağdaş Türk Resim Sergisi" Moskova, Bakü, Sovyetler Birliği
1978 "Çağdaş İstanbul Resmi" Srg, Devlet Galerisi, Ankara, İzmir
1977 İ.D.G.S.A. Öğretim Üyeleri ve Yardımcıları Resim-Heykel Srg.
1977 Tiglat Sanat Galerisi, İstanbul
1975 XXXVI. Devlet Resim ve Heykel Sergisi, Ankara
1975 Cumalı Sanat Galerisi, İstanbul
1973 İ.D.G.S.A. Osman Hamdi Salonu, "90. Yıl Öğretim Üyeleri Srg."
1973 VII. DYO Sergisi, İzmir
1970 Galeri d`Orly, Aéroport de Paris
1969 "Atelier Chaplain Midy" Srg., Cinema Studio 28, Paris
1966 MEB XXVII. Devlet Resim ve Heykel Sergisi, Ankara
1965 Quetrieme Biennale de Paris
1965 MEB XXVI. Devlet Resim ve Heykel Sergisi, Ankara
1964 MEB XXV. Devlet Resim ve Heykel Sergisi, Ankara[10]
Eserlerinin bulunduğu koleksiyonlar
Rezan Has Müzesi, İstanbul
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul
İstanbul Devlet Resim Heykel Müzesi, İstanbul
İstanbul Modern Sanat Müzesi, İstanbul
Norton Simon Museum, Pasadena, ABD[11]
Hakkında Yapılan Çalışmalar ve Yazılar
Ayşegül Demirbulak, Çağdaş Türk Resminde Otoportreler, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Sanatı Anabilim Dalı, İstanbul, 2007.
Yücel İz, Neş`e Erdok resminde konu, biçim, içerik (anlam) açısından gerçeklik olgusu, Mersin Üniversitesi, SBE, Resim Anadalı, Yüksek Lisans Tezi, Mersin, 2006
Hande Aktansoy, "Neş'e Erdok Söyleşisi, lebriz.com, Kasım 2006 (31.5.2012).
Neslihan Pakdemir, "Neş'e Erdok", turkishairlines.com, 200
Kaynakça
[1] Yücel İz, Neş`e Erdok resminde konu, biçim, içerik (anlam) açısından gerçeklik olgusu, Mersin Üniversitesi, SBE, Resim Anadalı, Yüksek Lisans Tezi, Mersin, 2006, shf, 8
[2] Neş`e Erdok, Özgeçmişi, 26 Mayıs 2008 (Alındı
[3] Doğan HIZLAN,” Neş'e Erdok'un beni cezbeden insanları”, https://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.
[4] Necla Aslan, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 1. Cilt, s. 532-533)
[5] https://www.radikal.com.tr/yazarlar/fatih_ozguven/nese_erdok_sinemasi
[6] ttps://www.meleklermekani.com/turk-ressamlar/107404
[7] Özge Asveren, “Neş'e Erdok”, https://www.budasanaticin.com/2009/07/
[8] Özge Asveren, “Neş'e Erdok”, https://www.budasanaticin.com/2009/07/
[9] https://www.lebriz.com/pages/artist.aspx?artistID=395§ion=120&lang=TR
[10] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ne%C5%9F'e_Erdok
[11] https://www.istanbulkadinmuzesi.org/nese-erdok
