Niğarsitan Nedir Beyit Örnekleriyle
Osmanlıca yazılışı: nigâr-istân نگارستان
Niğarsitan kelimesi, Farsça niğar نگار ve memleket anlamına gelen istan sözcüğü ile kalıplaşmış bir bileşik kelimedir.
Sözlüklerdeki anlamları, resim ve heykellerle süslenmiş olan yer; resim ve heykel sergisi. Büthan ( güzeller mekânı) güzelleri çok olan yer[1], Maniheizm’in kurucusu NakkaşMâni ‘nin efsanevi resimlerle süslediği ve Erjeng Engelyun Kitab-ı Erjeng adları da verilen Maniheizmin kutsal kitabının diğer adıdır. [2]
Niğarsitan kelimesi, niğar ve memleket anlamına gelen istan sözcüğü ile kalıplaşmış bir bileşik kelimedir.
Nigâr, نگار sözcüğü eski edebiyatta resim, resmi yapılmış,büt, sanem, suret anlamlarına gelir. ( bkz Nigâr Nedir Şiirlerde Nigâr ve Nigâristan ) Niğar sözcüğü kadın adı ve sevgili anlamlarında da kullanılır olsa da eski edebiyatta daha ziyade resmedilmiş, güzel, resmi yapılmış sevgili mahbube anlamlarında kullanılmıştır.
Mâni ‘nin meşhur resim mecmuasıdır. Kitab-ı Erejenk’i: İran ve Divan edebiyatı esatirlerine göre Manihezim’in – Mani dininin - kurucusu olan ve Bihzad ile birlikte efsanevi ve en meşhur ressam olarak bilinen Nakkaş Manî" nin yaptığı resimleri ihtiva eden Mani Dini’nin kutsal kitabı olarak tarif etmek gerekir.[3]
Nakkaş Mâni, Mani dinin kurucusu, Erjeng, Engelyun veya Kitab-ı Erjeng Nigaristan adları verilen kitabın da yazarıdır. Mâni’nin kurduğu bu dine Maniheizm de denmiş, bu din, Zerdüşt dinine inanan Pers İmparatorluğu sınırları içinde ve MS 3. Yy da Mani tarafından kurulmuştur. Uygurların bu dini resmi devlet dini haline getirmeleri ile de İran ve Doğu Türkistan’da yaygın bir din haline gelmiştir. ( bkz Mâni Kimdir Ressam Nakkaş Mâniheizmin Kurucusu )
Nakkaş Mâni, divan şiirinde Mani dininin peygamberi ve Mani dininin kutsal kitabı Kitab-ı Erjeng’in ressamı olmaktan öte sevgilinin resmini yapmaktan ve sevgilinin güzelliğini resme aksettirmekten aciz kalan efsanevi bir nakkaş olarak anılır. Eski devrin en suta ressamları Mani ile birlikte Bihzad ( Efsanevi Acem Ressamı ) olarak anılır. ( bkz Divan Şiirinde Ressam Bihzâd Mazmunu )
Görüldüğü gibi niğaristan sözcüğü sevililerin memleketi, güzellerin toplandığı bir mekân yahutta güzellerin resimlerinin yer aldığı Mani’nin eseri şeklinde anlaşılmıştır.
Kıldı pey-der-pey hayâl-i yâr pür göz hânesin
San ki zeyn itdi Nigâristânı Çîn sûretgeri BESNİLİ NEHCÎ DEDE
Zülfi nakkaşı suya bir resm eder kim reşk eder
Mani-i Cin yazdığı nakş-ı Nigaristan ana Ahmed Paşa
Ezhar ile eşcar olup reşk-i Nigaristan-ı Cin
Oldu şükûfe bâl acıp şah üzre murgan-nişin Nâdiri
KAYNAKÇA
- [1] https://www.osmanice.com/osmanlica-25820-nedir-ne-demek.html#:~:text=ni
- [2] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/erjeng-engelyun-kitab-i-erjeng-ve-mani/14273
- [3] https://edebiyatvesanatakademisi.com/edebiyat-terimleri-mazmunlar/erjeng-engelyun-kitab-i-erjeng-ve-mani/14273
