Nimetullah Nedir Nimetullah’ı Veli ve Nimetullah Tarikatı

‌‌Osmanlıca yazılışı :  Nimetullah :  اللهنعمت

Nimetullah, Arapça kökenli birleşik bir kelimedir.  Nimet ve Allah sözcükleri ile birleşmiştir. Sözlük anlamı ile İyilik, lütuf, ihsan Allah'ın nimeti. Allah'ın iyiliği, verdiği rızk manalarına gelir.

Nîmet  نعمت  kelimesi sözlüklerde Yaşamak için gerekli her şey. Yiyecek içecek, özellikle ekmek. imkân. Azık, yiyeceğe, içeceğe dair şeyler. İyilik, bağış, lütuf. Mutluluk, saadet. Hidayet. Gibi manalara gelmektedir.

 

Nimetullah’ı Veli ve Nimetullah Tarikatı

Nimetullah kelimesi aynı zamanda bir tarikat adıdır. Bu tarikat adını kurucusu olan Nimetullah’ı Veli’den  (Nûr’ed-Dîn Kirmanî) almıştır. Nimetullah’ı Veli’ 731’de (26 Aralık 1330) yılında Halep’te doğan bir mutasavvıftır. Seyyid olduğu söylenen ve uzun bir müddet Kirman’da yaşamasından dolayı Şah Ni‘metullāh-ı Kirmânî adı ile anılır. Şiraz’da eğitim görmüş, oradaki âlimlerden ders almış, Şiraz’da İbnü’l-Arabî’nin fikirlerinden etkilenmiş, hocası Rükneddin Şîrâzî’nin halifesi olduktan sonra Kahire’de Mukattam dağında halvete girerek bazı mutasavvıfların ona biat etmesinden sonra tarikatını kurmuştur. Şeyh Bedreddin Simâvî’ninde  şeyhi olan Seyyid Hüseyin Ahlâtî’den gizli ilimleri öğrendikten sonra kurduğu tarikat Bektaşi- Kalenderi tarikatlarının neşvesini taşır.

Mısır’dan sonra Suriye, Irak, İran ve Azerbaycan’ı dolaşan Nimetullah’ı Veli, Semerkant yakınlarındaki Şehrisebz’de ikamet etmeye başladıktan sonra kurduğu tarikatı  bu bölgelerde oldukça taraftar bulmuştur.

Türkmen bölgelerinde yaşaması, tarikatının Türkmenler arasında hızla yayılmasına vesile olmuş, yüzbinlerce Türkmen’in Müslüman olmasına ve tarikatına gitmesine sebep olmuştur.  Onun oldukça taraftarı olması Timur’u dahi korkutmuş, Timur’un isteği üzerine Türkistan’dan ayrılıp Kirman’a yerleşmiş, tarikatını burada da devam ettirmiştir. Timur’un oğlu da dâhil pek çok hükümdarın da saygınlığını kazanan Nimetullah’ı Veli’nin 101 yaşında iken Kirman- Mahan’da 1431 yılında vefat ettiği ve beşyüze yakın eseri bulunduğu rivayet edilmektedir. Kirman yakınlarındaki Mahan’da adına yaptırılan türbesine gömülüdür.

Nimetullah Tarikatı Güney ve Kuzey Azerbaycan’da oldukça yaygındır. Şii, Bektaşi, Kalenderi görüşlere yakın bir tarikat olan Nimetullahilik tarikatı 15. yüzyıldan itibaren Hindistan'da da yayılmaya başlar. Safeviler döneminde Şiilik itikatları ile de birleşen Nimetullahilik, bir çok kola ayrılarak pek çok ülkeye yayılan bir tarikattır.

 Nimetullah Tarikatının en güçlü kollarından birisi ise İran ve Azerbaycan’da oldukça taraftar bulan Sultan Alişah Gunabadi’nin kurduğu kolu olmaktadır.  İşçiliği günah olarak gören Gonabadi tarikatı mensupları, özel elbise giymemeye çalışan, üzülmeyi men ederek neşeli ve şen kalınmasını salık veren, uyuşturucu kullanımını yasaklayan, toplum içinde yaşamayı yalnız yaşamaya üstün gören, kardeşlik ve eşitliğe değer veren bir tarikat olmaktadır. Bu yönleri ile özellikle Kalenderileri makul bir çizgiye getirmek amaçlı bir tarikat olduğu söylenebilir.

 Özellikle Azerbaycan sahasında bu tarikata mensup bir çok şair ve mutasavvıf yetişmiştir. Örneğin Seyyid Ebulkâsım Nebâtî bu şairlerden biridir. 

Hân-ı ihsân- ı firâvân çekdi şirin sözlerin
Ni'metullâhîlere ol lâl'i şekker bâr ile    Baki