Orhan Asena (7 Ocak 1922, Diyarbakır – 15 Şubat 2001, Ankara) “ Türk tiyatrosunun Shakespear’i” olarak anılan tiyatro yazarı, şair ve çocuk doktoru olan yazarımızdır.
HAYATI
1922 de Diyarbakır’da dünyaya gelmiş İlk ve orta öğrenimini Diyarbakır’da tamamlamıştır. [1]Çocuk yaşlarda şiir ve öykü yazmaya başlayan yazar ilk tiyatro oyunlarını ise henüz lisede iken yazmaya başlamıştır. Edebiyata ve şiire olan merakını ise annesi Şerife Hayriye Hanım’dan [2]almıştır.
Daha lise yıllarında iken bazı şiirleri Yeni Mecmua ve Yücel dergilerinde yayınlanır. Liseden sonra İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne devam etmeye başlar. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde öğrenci iken lise yıllarında yazmış olduğu ilk şiirlerini kitap olarak bastırmıştır. İlk şiir kitabı olan Masal, 1941[3] yılında basılır.
1945 te İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olur. Mezuniyet sonrasında ülkenin çeşitli yerlerinde Eğil, Niksar, Ulukışla’da hükümet tabibi olarak çalışmıştır. [4] Çocuk Esirgeme Kurumu ve Sosyal Sigortalar Kurumu’nda da hekim olarak görev almıştır.
1955'te çocuk hastalıkları uzmanı olan yazar bir yandan doktorluk mesleği ile uğraşırken diğer yandan tüm boş zamanlarında oyunlar yazmaktadır.
Edebiyat dünyasına şiir ve hikâye yazarak giren yazarın ilk şiirleri Yaratış ve İstanbul dergilerinde yayımlanmıştır. Asena daha sonra oyun yazarlığında karar kılmış; İlk oyunu olan Tanrılar ve İnsanlar - Gılgamış, 1954 yılında Devlet Tiyatroları sahnesinde sahnelenmiştir. İlk gençlik yıllarında yazmış olduğu şiirlerini toparladığı Kıt Kanat, 1957 basılır.
12 Mart döneminde Almanya’ya yerleşmek zorunda kalır. Bu sebepten sekiz yıl Almanya'da hekim olarak çalışmak zorunda kalmış, fakat bu yıllarda da tiyatro ve yazarlığından kopmamıştır. 12 Mart muhtırasının etkileri ortadan kalktıktan sonra tekrar ülkeye dönecektir. Türkiye’ye döndükten sonra ise Ankara’ya yerleşmiştir.
TİYATROCULUK YILLARI VE ÖDÜLLERİ
Tanrılar ve İnsanlar - Gılgamış, adlı oyununu da 1959'da da kitap olarak yayımlar. [5] 1960 yılında TDK tiyatro ödülünü alan bu oyunu oldukça ilgi görecek, bu oyun Nevit Kodallı'nın müziğiyle opera olarak da sahnelenecek; [6] İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, Rusça, İtalyanca dillerine çevrilerek o ülkelerde de yayınlanacaktır. [7] Bu yıllarda “ Kocaoğlan “ adlı oyunu da Basın-Yayın Umum Müdürlüğü Radyofonik Piyes Müsabakasında birincilik ödülünü kazanmıştır.
Tiyatroya olan merakı sayesinde Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü’nde Edebi Kurul Üyesi ve Başkanı olarak da görev yapmaya başlar.
Asena kırktan fazla oyun yazmış oyunları Türkiye’nin pek çok şehrinde sahnelenmiştir. Yazdığı bu oyunları pek çoğu sahnelenmiş ve eserlerinin büyük çoğunluğunu da kitap halinde yayımlamıştır. Atçalı Kel Memet'in hayatını konu edinen Atçalı Kel Mehmet adlı oyunu 1970 yılında TRT'den başarı ödülünü alır. Daha sonraları ise, İsmet Küntay Tiyatro Ödülü'nü, Avni Dilligil Tiyatro Ödülü'nü ve Türkiye İş Bankası Büyük Tiyatro Ödülü'nü kazanmıştır. 1973 te yazdığı Şili'de Av adlı oyunu da oldukça ses getirmiş, Pek çok yerde sahnelenen bu oyunu Fransızca, Almanca, İtalyanca ve İngilizce ‘ye çevrilmiştir. Bu başarıları, ödülleri, sahnelenen oyunları ve basılan tiyatro eserlerinden sonra Tiyatro eleştirmenlerince “ Türk tiyatrosunun William Shakespeare 'i” olarak tanımlanmaya başlanmıştır.
1998 yılında Kültür Bakanlığı ona Devlet Sanatçısı unvanını vermiştir. 2001 yılında Ankara'da vefat eden yazar Ankara Cebeci Asri mezarlığında toprağa verilmiştir.
Asena'nın hayatı ve eserleri Feridun Andaç tarafından “ Orhan Asena Hayatı, Eserleri, Sanat Yaşamı “ (1997) adlı kitapta anlatılmıştır. Meral Toker de yazarın hayatı ve biyografisi hakkında lisans tezi hazırlamış bu tezini ise bizzat Orhan Asena ile röportaj yaparak tamamlamıştır.
ORHAN ASENA ÖDÜLÜ
2002’den itibaren Diyarbakır’da, Diyarbakır Devlet Tiyatrosu tarafından Orhan Asena anısına onun adını taşıyan Yerli Oyunlar Festivali düzenlenmektedir.
YAZARLIK YÖNLERİ
Asena'nın oyunlarında kimi tarihi konuları da işlenmiş, bu oyunlarında tarihçilerin yaklaşımlarını ölçüt almıştır. Yazmış olduğu oyunlarında ise genel olarak sıradan insan yaşamlarından kesitler sunmaya yönelmiştir. Ferdi konulara yöneldiği oyunlarında ise, korku, suç, zaaflar, bireysel bunalımlar, dostluk, yalnızlık, güçsüzlük, insanlık gibi çeşitli temalar üzerinde durmuştur. Onun tiyatro oyunlarında hak ve adalet temaları da önemli bir yer tutar.
İnci Enginün’e göre Orhan Asena’nın eserlerindeki en bariz özellik insanların gücü ellerine geçirdikleri zamana kadarki davranışları ve gücü ele geçirdikten sonraki tavırlarıdır. [8]Eserlerinde fertler arasında geçen gücü elde etme mücadelesi, politik güç ve iktidar hırsı ve elde edilen gücü kullanma şekli ve tutkusu onun oyunlarındaki çatışmaların kaynağını teşkil etmektedir. Yazar tarihi ve güncel konulu oyunlarında en çok bu çatışmaları ortaya koyan eserler yazmıştır. Önce dar çerçevede ve fertler arasında başlayan gücü elde etme hırsı sonradan iktidar hırsına dönüşmekte elde edilince de siyasi iktidar ve insanlara hâkim olma hırsına dönüşmektedir. Gılgamış ve Hürrem Sultan gibi oyunlarında da görünen bu çatışmalar diğer oyunlarında da göze çarpmaktadır.
Olaylara ve kişilere karşı nesnel bir yaklaşım gösteren yazar, insanları olumlu ve olumsuz yanları ile bir bütün olarak değerlendirmiş, karakterlerini ve tiplemeleri olumlu ve olumsuz tarafları da olan insanlar şeklinde anlatmıştır.
ESERLERİ
Bazı Oyunları [9]
Şiir kitapları
Senaryo Çalışmaları
KAYNAKÇA
[1] Esra Sen Orhan Asena'nın Tarihsel Olmayan Piyeslerinde Kadın, Türkbilig:Türkoloji Araştırmaları, 2008
[2] İnci Enginün, Orhan Asena’nın Oyunları, file:///C:/Users/user/Downloads/18080-39739-1-SM.pdf,
[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Orhan_Asena
[4] Asmin N. Singez, Diyarbakır Devlet Tiyatrosu Orhan Asena Yerli Oyunlar Festivali İçin Bir Öneri, https://www.tiyatrodunyasi.com/mak
[5] https://www.tiyatrodunyasi.com/oyuncu_detay.asp?oyuncuid=49
[6] İnci Enginün, Orhan Asena’nın Oyunları, file:///C:/Users/user/Downloads/18080-39739-1-SM.pdf,
[7] https://www.tiyatrodunyasi.com/oyuncu_detay.asp?oyuncuid=49
[8] İnci Enginün, Orhan Asena’nın Oyunları, file:///C:/Users/user/Downloads/18080-39739-1-SM.pdf,
[9] https://tr.wikipedia.org/wiki/Orhan_Asena