Orhan Asena Hayatı ve Eserleri

16.04.2015



Orhan Asena (7 Ocak 1922, Diyarbakır – 15 Şubat 2001, Ankara) “ Türk tiyatrosunun Shakespear’i” olarak anılan tiyatro  yazarı, şair ve çocuk doktoru olan yazarımızdır.

 

HAYATI

 

1922 de Diyarbakır’da dünyaya gelmiş  İlk ve orta öğrenimini Diyarbakır’da tamamlamıştır. [1]Çocuk yaşlarda şiir ve öykü yazmaya başlayan yazar  ilk tiyatro  oyunlarını ise henüz lisede iken yazmaya başlamıştır. Edebiyata ve şiire olan merakını ise annesi  Şerife Hayriye Hanım’dan [2]almıştır.

 

Daha lise yıllarında iken  bazı şiirleri Yeni Mecmua ve Yücel dergilerinde yayınlanır. Liseden sonra İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne devam etmeye başlar.   İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde öğrenci iken lise yıllarında yazmış olduğu ilk şiirlerini kitap olarak bastırmıştır. İlk şiir kitabı olan Masal, 1941[3] yılında basılır.

 

1945 te İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olur. Mezuniyet sonrasında ülkenin çeşitli yerlerinde Eğil, Niksar, Ulukışla’da hükümet  tabibi olarak çalışmıştır. [4] Çocuk Esirgeme Kurumu ve Sosyal Sigortalar Kurumu’nda da hekim olarak görev almıştır. 

 

1955'te çocuk hastalıkları uzmanı olan yazar bir yandan doktorluk mesleği ile uğraşırken diğer yandan tüm boş zamanlarında oyunlar yazmaktadır. 

 

Edebiyat dünyasına şiir ve hikâye yazarak giren  yazarın  ilk şiirleri Yaratış ve İstanbul dergilerinde yayımlanmıştır.  Asena  daha sonra oyun yazarlığında karar kılmış; İlk oyunu olan Tanrılar ve İnsanlar - Gılgamış, 1954 yılında Devlet Tiyatroları sahnesinde sahnelenmiştir.  İlk gençlik yıllarında yazmış olduğu şiirlerini toparladığı Kıt Kanat, 1957 basılır.

 

12 Mart döneminde Almanya’ya yerleşmek zorunda kalır. Bu sebepten  sekiz yıl Almanya'da hekim olarak çalışmak zorunda kalmış, fakat bu yıllarda da tiyatro ve yazarlığından kopmamıştır. 12 Mart muhtırasının etkileri ortadan kalktıktan sonra tekrar ülkeye dönecektir. Türkiye’ye döndükten sonra ise Ankara’ya yerleşmiştir.

 

TİYATROCULUK YILLARI VE ÖDÜLLERİ

 

Tanrılar ve İnsanlar - Gılgamış,  adlı oyununu da 1959'da da kitap olarak yayımlar. [5] 1960 yılında TDK tiyatro ödülünü alan bu oyunu oldukça ilgi görecek, bu oyun Nevit Kodallı'nın müziğiyle opera olarak da sahnelenecek; [6] İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, Rusça, İtalyanca dillerine çevrilerek o ülkelerde de yayınlanacaktır. [7] Bu yıllarda “ Kocaoğlan “ adlı oyunu da Basın-Yayın Umum Müdürlüğü Radyofonik Piyes Müsabakasında birincilik ödülünü kazanmıştır.

Tiyatroya olan merakı sayesinde Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü’nde Edebi Kurul Üyesi ve Başkanı olarak da görev yapmaya başlar.

 

Asena kırktan fazla oyun yazmış oyunları Türkiye’nin pek çok şehrinde  sahnelenmiştir. Yazdığı bu oyunları pek çoğu sahnelenmiş ve eserlerinin büyük çoğunluğunu da kitap halinde  yayımlamıştır. Atçalı Kel Memet'in hayatını konu edinen  Atçalı Kel Mehmet adlı oyunu  1970 yılında TRT'den başarı ödülünü alır.  Daha sonraları ise, İsmet Küntay Tiyatro Ödülü'nü, Avni Dilligil Tiyatro Ödülü'nü ve Türkiye İş Bankası Büyük Tiyatro Ödülü'nü kazanmıştır. 1973 te yazdığı Şili'de Av  adlı oyunu da oldukça ses getirmiş,  Pek çok yerde sahnelenen bu oyunu  Fransızca, Almanca, İtalyanca ve İngilizce ‘ye çevrilmiştir. Bu başarıları, ödülleri, sahnelenen oyunları ve basılan tiyatro eserlerinden sonra Tiyatro eleştirmenlerince “ Türk tiyatrosunun William Shakespeare 'i”  olarak tanımlanmaya başlanmıştır.

 

1998 yılında Kültür Bakanlığı ona  Devlet Sanatçısı unvanını vermiştir.  2001 yılında Ankara'da vefat eden yazar  Ankara Cebeci Asri mezarlığında  toprağa verilmiştir.

 

Asena'nın  hayatı ve eserleri  Feridun Andaç tarafından “ Orhan Asena Hayatı, Eserleri, Sanat Yaşamı “ (1997) adlı kitapta anlatılmıştır. Meral Toker de yazarın hayatı ve biyografisi hakkında  lisans tezi hazırlamış bu tezini ise bizzat Orhan Asena ile röportaj yaparak tamamlamıştır.

 

 

ORHAN ASENA ÖDÜLÜ

 

2002’den itibaren Diyarbakır’da, Diyarbakır Devlet Tiyatrosu tarafından Orhan Asena anısına onun adını taşıyan Yerli Oyunlar Festivali düzenlenmektedir.

 

YAZARLIK YÖNLERİ

 

Asena'nın oyunlarında  kimi tarihi konuları da işlenmiş,  bu oyunlarında tarihçilerin yaklaşımlarını ölçüt almıştır.   Yazmış olduğu oyunlarında ise genel olarak sıradan insan yaşamlarından kesitler sunmaya yönelmiştir.  Ferdi konulara yöneldiği oyunlarında ise, korku, suç, zaaflar, bireysel bunalımlar,  dostluk, yalnızlık, güçsüzlük, insanlık gibi  çeşitli temalar üzerinde durmuştur. Onun tiyatro oyunlarında hak ve adalet temaları da önemli bir yer tutar.

 

İnci Enginün’e göre Orhan Asena’nın eserlerindeki en bariz özellik  insanların gücü ellerine geçirdikleri zamana kadarki davranışları ve gücü ele geçirdikten sonraki tavırlarıdır. [8]Eserlerinde fertler arasında geçen gücü elde etme mücadelesi, politik güç ve iktidar hırsı ve elde edilen gücü kullanma şekli ve tutkusu onun oyunlarındaki çatışmaların kaynağını teşkil etmektedir. Yazar tarihi ve güncel konulu oyunlarında  en çok bu çatışmaları ortaya koyan eserler yazmıştır.  Önce dar çerçevede  ve fertler arasında başlayan  gücü elde etme hırsı sonradan iktidar hırsına dönüşmekte elde edilince de siyasi  iktidar ve insanlara hâkim olma hırsına dönüşmektedir. Gılgamış ve Hürrem Sultan gibi oyunlarında da görünen bu çatışmalar diğer oyunlarında da göze çarpmaktadır.

 

Olaylara ve kişilere karşı nesnel  bir yaklaşım gösteren yazar, insanları  olumlu ve olumsuz yanları ile bir bütün olarak değerlendirmiş, karakterlerini ve tiplemeleri  olumlu ve olumsuz tarafları da olan insanlar şeklinde anlatmıştır.

 

ESERLERİ

 

Bazı Oyunları [9]

 

  • Korku (1956)
  • Tanrılar ve İnsanlar (1959): Gılgameş'in halkını korumak için tanrılara meydan okuması, tanrılara eşit ol¬manın verdiği gurur anlatılır.
  • Hürrem Sultan(1960) :
  • Kocaoğlan (1962) :
  • Yalan (1962):
  • Kapılar (1963):
  • Tohum ve Toprak(1964) : İdealist bir devlet adamı olan Alemdar Mustafa Paşa’yı konu edinir.
  • Gecenin Sonu (1964):
  • Fadik Kız (1968):
  • Simavnalı Şeyh Bedreddin: Düşünceleri uğruna kurban olan mutasavvıf Şeyh Bedreddin’in trajedisini konu edinir.
  • Atçalı Kel Mehmet(1970): Aydın İhtilaline önderlik eden Atçalı Kel Mehmet’in dramını konu alır.
  • 16 Mart 1920 (1974):
  • Şili'de Av (1975) : Şili Devlet Başkanı Salvador Allende'nin ölmesi ile sonuçlanan hükümet darbesini sırasında dışardaki insan avından kaçan yedi gencin hesaplaşma, tartışma ve çatışmalarının öyküsüdür.
  • Ölü Kentin Nabzı (1978): Şili’de 1977'de Pinochet'in baskı rejimine olası bir direniş hareketini konu edinir.
  • Ali (1979):Çocuk oyunu
  • Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe (1983): Kanuni’nin oğulları arasındaki taht kavgasını konu edinir.
  • Bir Başkana Ağıt: Şili’de darbe gecesi Başkanlık Sarayı'nda devlet başkanı Allende'nin yaşadığı gerilimli saatleri anlatır.
  • Yıldız Yargılanması
  • Kanunî Sultan Süleyman Dörtlemesi (ya da Taht ve Baht Dörtlemesi)
  • İlk Yıllar - Roksolan
  • Sığıntı
  • Toroslardan Öteye
  • Seyitbaşı Konağı
  • Ölümü Yaşamak (1982):
  •  

Şiir kitapları

 

  • Masal (1941)
  • Kıtkanaat (1957)
  •  

Senaryo Çalışmaları

 

  • "Kurtuluş Savaşı’nda Efeler
  • Aranan Adam-İçerdeki Adam-Dünya Yurttaşı (Nazım Üçlemesi)
  • Gılgameş
  • Ya Devlet Başa, Ya Kuzgun Leşe
  • Kurtlar Kuşlar Uyurken
  • Hünkar Hacı Bektaş Veli
  • Fadik Kız
  • Yörük Elif

 

 KAYNAKÇA

 

[1] Esra Sen Orhan Asena'nın Tarihsel Olmayan Piyeslerinde Kadın, Türkbilig:Türkoloji Araştırmaları, 2008

[2] İnci Enginün, Orhan Asena’nın  Oyunları, file:///C:/Users/user/Downloads/18080-39739-1-SM.pdf,

[3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Orhan_Asena

[4] Asmin N. Singez, Diyarbakır Devlet Tiyatrosu Orhan Asena Yerli Oyunlar Festivali İçin Bir Öneri, https://www.tiyatrodunyasi.com/mak

[5] https://www.tiyatrodunyasi.com/oyuncu_detay.asp?oyuncuid=49

[6] İnci Enginün, Orhan Asena’nın  Oyunları, file:///C:/Users/user/Downloads/18080-39739-1-SM.pdf,

[7] https://www.tiyatrodunyasi.com/oyuncu_detay.asp?oyuncuid=49

[8] İnci Enginün, Orhan Asena’nın  Oyunları, file:///C:/Users/user/Downloads/18080-39739-1-SM.pdf,

[9] https://tr.wikipedia.org/wiki/Orhan_Asena

Yorum yapmak için lütfenKayıt Olunya da