Örtülü Özne Nedir

Örtülü Özne

Fransızca  :   sujet loqique

İNGİLİZCE:    logical subject

Almanca  :   logisches subjekt

Kelime türü:   İsim –-  Dilbilimde bir terim

FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ:     dolaylı özne, mantıkça özne )

 TANIMLAR

“Edilgen eylemle kurulmuş tümcede tümleç olarak görünen sözcüğün örttüğü gerçek özne:”[1]

“Edilgen eylemle kurulmuş cümlelerde eylemi gerçekleştiren fakat cümlenin öznesi olamayan sözcük ya da sözcük gruplarına denir.”

“Sözde öznesi bulunan kimi cümlelerde, eylemi gerçekten yapan varlık (gerçek özne); tarafından, etkisiyle, yüzünden... gibi bir sözcük ya da "-ce" ekiyle belirtilmişse buna "örtülü özne" denir.”

Edilgen eylemle kurulmuş cümlelerde özne olarak görülen ama mantık olarak özne olamayan mantık açısından özne gibi gözüken tümlecin özne olmayacağı, öznenin başka bir varlık olduğunun örtülü olarak anlaşıldığı öznedir. . Örtülü özne edilgen çatılı cümlelerde bulunur.

Yasa kurulca  kabul edildi./ Z.T (Örtülü özne)  

Yollar, / kar yüzünden / kapandı.            
  SÖ.                         ÖÖ.                        Y.

Bu öykü karısı tarafından anlatılmış

Yanlışlık öğretmen tarafından düzeltildi;

Ağaçlar ekipler tarafından kesildi.

Edilgen çatılı fiiller ile kurulmuş cümlelerde yüklem gerçek özneyi gösteremez. Bu nedenle gerçek özne örtülü saklı kalır. Örtülü özne ise mantık ile bulunur.  Edilgen yapılı cümlelerde özne; ancak “tarafından, nedeniyle, etkisiyle” gibi sözcükler ya da “-ca, -ce” eki getirerek cümleye konulmuşlardır. Bu tip öznelere ise örtülü özne denir.

Derslikler terk edildi.

Cümlede dersliklerin terk edenler, yani eylemi yapan (gerçek özne) söylenmiyor,

[1] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982