Özne Nedir
Özne nedir
Fransızca : sujet
İNGİLİZCE: subjeckt
Almanca : subjeckt
Osmanlıca: mesnedün ileyh, fail, müpteda
Kelime türü: İsim –- Dilbilimde bir terim
FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ :
TANIMLAR
“Bir cümlede bildirilen işi yapan, yüklemin bildirdiği durumu üzerine alan kimse veya şey, fail, süje”[1]
“Bir cümledeki hüküm veya haber kendisine yöneltilmiş bulunan cümle öğesi”[2]
“Yüklemin gösterdiği kılış ile doğrudan ilgili olan kişi ya da şeye verilen ad; bir oluş ve kılışın gerçekleşmesini sağlayan kimse veya şey: “
Dilbilimde kişi kavramını da veren çekimli eylemi – eylemsileri de dâhil- yapan eden, kılan, meydana getiren, kişi, hayvan, bitki veya şey özne olarak adlandırılır.
Kısaca Özne: yüklemi çekimli fiil olan bir cümlede yüklemde bildirilen iş, oluş, kılış veya hareketi, cümledeki diğer eylem ve eylemsileri de yapan varlık, kişi veya şeydir.
Kısaca özne, bir cümlede yapılan edilen eylemsi, eylem, eylemsiler veya eylemleri in failidir.
Bir cümlede birden çok eylemsi ve eylem bulunabilir. Özne bu eylem ve eylemleri yapan varlık, şey veya kişidir.
Ali odunları getirip, yarıp, kırıp, kesmiştir. Bu cümledeki yapılan işleri ve eylemleri yapan varlık - yani özne - Ali’dir.
Özne cümlede faili yapan bir kelime olarak bulunmuyorsa çekimli fiildeki şahıs ekinden de belli olur.
Bu mektubu ben yazdım; ( Özne – ben)
Bu mektubu yazdım ( Özne kelime olarak yok ama yazdı-m , ek olarak ben )
Çocuklar camı kırdılar; (Camı kıranlar kim ? Çocuklar özne )
Camı kırdılar, içeri girdiler ( Eylemleri yapan kim: gizli özne onlar)
Ayşe bu gün Ankara'ya gitti; ( Giden kim : Özne Ayşe)
Bu gün Ankara’ya gitti ( Giden kim o )
Melek, hastanın başucuna götürüldüğü zaman, bu burnu uzamış, gözleri çukura kaçmış adamla alakasını anlayamamıştı (S. F. Abasıyanık, Bütün Eserleri 3:
Yol ayrımına, yolu olan gelir! (K. Tahir, Yol Ayrımı, s. 310).
İnsan âlemde hayal ettiği müddetçe yaşar (Y.Kemal Bayatlı, Kendi Gök Kubbemiz, s. 91) vb.
[1] Güncel Türkçe Sözlük
[2] BSTS / Gramer Terimleri Sözlüğü 2003
