Parmağa İp Bağlamak ve Rişte-i Can

 Parmağa İp Bağlamak ve Rişte-i Can

İp anlamına gelen rişte sözcüğü eski edebiyatta farklı şekillerde ve anlamlarda kullanılmıştır. Bir şeyi unutmamak için parmağa ip bağlamak da bu kullanım alanlarından biridir

Osmanlıca yazılışı rişte : رشته

Rişte Farsça kökenlidir. Sözlüklerdeki anlamı: İplik, tire şeklindedir.

Rişte-i cân: can ipliği, can bağı, şah damarı

Rişte-i eşk: gözyaşı, ip gibi dizilen gözyaşları  

Ser-rişte: ipucu, tutamak, ilgi,  alâka,

Rişte çekmek: sanatkârane yapılmış bir yazı minyatürü çevreleyen tezhibin iç kısmına sınır olarak tek, çift, eşit veya farklı kalınlıklarda çekilen çizgi [1]

Rişte ve rişte-i can eski edebiyatta daha ziyade bir şeyi unutmamak için parmağa ip bağlamak deyimi ve eylemi için kullanılmıştır. Bununla birlikte rişte yani iplik gerçek anlamları ile kullanıldığı gibi mecaz ve teşbihlerde de kullanılmış;  çeşitli özelliklerinden dolayı ip veya rişte gözyaşlarına, saçların tellerine, can ipine vb benzetilmiştir.

Vefâlar edecek oldu unutmasın ol yâr

Var Emri parmağına bağlar rişte-i can    Emri

Cân riştesi kim turra-i cânâna sarılmış

Bir târ durur deste-i reyhâna sarılmış     Şeyhülislâm Yahyâ

Namenin parmağına rişte-i can bağladı dil

Ki varıp benden elin öpe o şâh-ı keremin   Ahi

Dönüptür za’f ile bir rişteye cismim de cân-âsâ     Şeyhülislâm Yahyâ

Nûrdur sîmin teni kim rişte-i pîrâheni

Fark olunmaz târ u pûd şu’le-i mehtâbdan   (Leskofçalı Gālib).

Zülüflerin rişte rişte

Aldı aklım bir görüşte   (Erzurumlu Emrah).

Nüsha-i kem-yâb-ı zât-ı pâki bulmuş mâhasal

Rişte-i ihsân ile şîrâze-i hüsn-i nizam       (Fıtnat Hanım)

Serâir-i kalb-i âşık bilinmez

Rişte-i fünûn-ı hayâl incedir  (Erzurumlu Emrah’tan). 

KAYNAKÇA 

[1]https://www.osmanice.com/osmanlica-27803-nedir-ne-demek.html