Pir-i mey Nedir Şiirlerde Pir-i Mey Pir-i Mugan

14.09.2021

Pir-i mey Nedir Şiirlerde Pir-i Mey Pir-i Mugan

Osmanlıca yazılışı pir-i mey: میپير

Pir-i mey, meyin piri, şarabın içkilerin piri anlamına gelir. Bu açıdan pir-i mugan ve mug sözcükleri ile eş anlamlıdır.

OsmAnlıca yazılışı mug: موغ

Mugan Osmanlıca yazılışı : موغان

Mey; şarap, bade, hamr, haniye manalarındadır. Pir-i mey, şarabın piri anlamına geldiğinden mug ,mugan , pir-i mugan, hatta mugbeçe sözcükleri ile eş anlamlı kullanılmıştır. Mug ,mugan , pir-i mugan, sözcükleri ise Zerdüşt kelimesinin diğer eş anlamlıları olarak Mecusi ve Zerdüşt Keşişi manasına gelecek şekilde kullanılmıştır. Nitekim Ehrimen’in yardımcılarından birisi olan Asmug sözcüğünün içinde de mug kelimesi geçmektedir. [1] (Zerdüş dini hakkında bkz: Ehrimen Ehremen Angra Menyu- Zerdüşt İblisi, Metinlere Göre Tanrı Hürmüz - Ahura Mazda)

Pir-i mey, pir-i mugan ise ihtiyar Mecusi keşişi, meyhaneci hatta hammar anlamlarına gelir. Pir-i mey, Pir-i mey furuş ve hammar; pir-i mugan’ın eş anlamlısı sözcüklerdir.[2] Mugbeçe, sözcüğü mug ve becce sözcüğünden birleşerek kalıplaşmış olmalıdır. Beççe sözcüğü ise Farsçada çocuk, yavru anlamına gelir. Mugbece sözcüğü Mecusi çocuğu anlamındadır. [3]

Mug ve mugan sözcüklerinin saki ve meyhaneci anlamlarında kullanılmasının diğer nedeni Zerdüşt dininde şarabın yasak olmaması, Zerdüştlüğün İran da ortaya çıkması, şarabın mucidi olarak kabul edilen Cem’in de bir Zerdüşt kralı olması ile ilgilidir. Pir-i mey ve pir-i mugan, yaşlı meyhanecidir. Divan şairlerimiz mug ve muganları , Zerdüşt papazı , Zerdüşt keşişi olarak tahayyül etmiş, meyhaneyi ise bir ateş gedeye benzetmiştir. Pir-i mugan ve mug, aynı zamanda Mecusi ateşgedelerindeki rahipler, hizmetçiler, papaz yamakları anlamalarında da kullanılmıştır.[4]

mey-hane: şarabevi, şaraphane

mey-i nâb : hâlis şarap.

mey-i nahvet : gurur şarabı

bezm-i mey: içki meclisi

Şu halde divan şiirinde, mug, mugan, mugbeçe sözcüklerinin geçtiği şiirlerde aynı zamanda pir-i meyden söz ediliyor demektir.

Cem gitti ise gam yeme ey pir-i mey dahi

Bu bezm gâh-ı işrete çok Cem gelir gider Vâsıf

Vasıf bu beyitte Cem sözcüğünü şarabın Mucidi Cem ve toplanma anlamında cem olmak şeklinde ve iki gerçek anlamında tevriyeli kullanmıştır.

Mest-i harâb oldum pîr-i mugân suyundan

Bir iki zevrak ile geçdüm cihân suyundan Şeyhülislam Yahya

Mey-hâne kûşesinde pîr-i mugândan ögren

Ey zâhid-i murâyî sen de uyar çerâgı Ravzi