PLASTİK SANATLAR NEDİR VE PLASTİK SANAT DALLARI

Nesnelerin farklı tekniklerle işlenmesine dayalı üç boyutlu olma özelliği taşıyan, şekli biçimi hacmi göze hitap eden güzel sanatlar ve dallarıdır.

Plastik sanatlar, insanlığın avcı ve toplayıcı kültürlerden yerleşik hayata geçtiği yerleşim yerleri kurmaya başladığı çağlardan beri vardır. Tarih öncesi çağlarda kil, çamur, ağaç ve yumuşak taşlardan yapılan heykeller, alet ve edevatlar plastik sanatların nüveleri olmuşlardır. Taşlara, kayalara, tahtalara çizilen resimler, yapılan boyamalar, kerpiç veya taşlardan yapılan evlerin davarlarına vb çizilen şekiller, boyalar plastik sanatların başlangıç örnekleridir.

Plastik sanatlar; heykel, resim, kabartma, gravür, mimari gibi türlere ayrılır.  Resim dışında sayılan bu sanat dalları derinliği, uzunluğu, genişliği olan göze hitap eden çeşitli maddelerden yapılmış görselliğe dayalı sanatlardır. Ancak bazı sanatçılar iki boyutlu olduğu için resim sanatını plastik sanatlardan ayrı tutmayı tercih etmişlerdir.

Plastik sanatların malzemeler kalıbı çıkarılabilen veya şekil verilebilen malzemelerdir. Bunun için bu tip maddeler ve şekillendirme, boyama, yontma, çizme, kabartma gibi işlemlerle yapılan sanat dallarının tümüne plastik sanat denmiştir.

İlk çağlarda mimari, heykel ve kabartma yapımlarında kil, çamur, taş, ağaç, mermer, kehribar, zift, fildişi gibi malzemelerin kullanıldığı uygarlık yolunda atılan adımlar ile bu malzemelerin ve kullanım, işleme şekillendirme tekniklerinin çoğaldığı görülür.

Plastik sanat dalları dörde ayrılır;

1. Grafik
2. Yazı sanatı
3. Resim
4. Heykel

Bir sanat dalının plastik sanat dalı olarak kabul etmek için o sanat dalının üç boyutlu olabilmesi ve her cephesinden seyredilebilir olması gerekir. Plastik sanat mahsulü bir eserin veya ürünün “sağından, solundan, önünden, arkasından, üstünden, altından bakılabilmeli ” mantığı nedeni ile resim sanatı üç boyutlu olma özelliği taşımadığı için plastik sanatlar arasında sayılıp sayılamama açısından ayrı yerde tutulmalıdır.  Bu nedenle resim, minyatür,  tezhip fotoğraf, grafik, hat vb sanatları plastik sanatlar grubu içine alınmamıştır.

Resim

Nesnelerin doğadaki görünüşlerini veya zihinde tasarlanan soyut şeyleri veya imgelerli kalem, fırça ve boya gibi araçlarla kâğıt, kumaş, deri bez gibi düz yüzeyler üzerine çizmeye dayalı bir sanat dalıdır. İki boyutlu olarak düz yüzeyler üzerine çizilen, çizme, boyama ve süsleme sanatıdır. Resim; çizgiler, çizimler ve boyalarla yapılan bir sanat olduğu için üç boyutlu olabilme özelliğine kavuşamaz.

Resim Türleri

• Portre: İnsanın yüz ve baş kısmına odaklanan resim türüdür.
• Janr: Gündelik hayatı betimleyen, gündelik haytan kesitler aktaran resimlerdir..
• Peyzaj. Manzara resimleridir.
• İnterieur (enteriyör),: Evlerin içini, ev dizaynının içeren resimlerdir.
• Natürmort: Doğa resimleridir. Genellikle doğadaki cansız varlıkları- deniz, dağ, ırmak, çağlayan - resmeder resmidir.
• Afiş: Reklam için hazırlanmış resimlerdir.
• Soyut resim: Tahayyüli gerçek dışı betimlemelerdir.

Mimari

Mimari kelimesi sözlük anlamı ile mimari, mimarlıkla ilgili şeklindedir. Estetik, tasarım, planlama ve kültürel nitelikler taşıyan mekân inşalarının hepsi mimari içine girer. Mimari işiyle uğraşan, mimari eserleri tasarlayan kişilere ise mimar denmiştir.

Mimari eserlerin sosyal, coğrafik, dini, şartlarla oluşan kendi özgü şekillenmelerine mimari tarz denmektedir. Örneğin soğuk veya sıcak, deniz kıyısı veya dağlık,  çöl veya nemli bölgelerde gelişen mimari diğerlerinden farklı olacaktır.  Mimaride kullanılan malzemelerin farklı oluşları da mimariye büyük etki eden faktörler olmaktadır. Hangi bölgelerde taş, mermer, ağaç, kil gibi materyallerin bol oluşu da mimarinin şekillenmesinde etkili olmuştur.  Din, inanç,  coğrafik şartlar, mizaç ile ilgili ortaya çıkan kültürel oluşumlar da mimaride farklı yönelimlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır.

Mimarinin, çamur, ahşap, taş, tuğla mimari gibi malzemeye göre türleri bulunur.  Mimari, ilk, orta, yakın ve modern çağ mimarileri olarak ele alınır.  Kültürlere göre düşünüldüğünde Çin, Türk, Sümer, Mısır, Hitit, İngiliz mimarisi gibi türlere de ayrılır. Mimarinin sivil, dini, askeri nitelikler taşıyan sınıflandırılmaları da vardır.

Mimari Tarzları

Yunan, Roma, Helen  Mimarileri ve Romanesk

Yunan, Roma, Helen uygarlıklarında görülen mimari özelliklerinin 10. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkan özellikle dini yapılarda ve kiliselerde gözüken yorumudur.

Gotik

12. yüzyılda ortaya çıkan Endülüs Emevilerinin mimarisinden teknik ve çizgi olarak esinlenen ince duvarlar, kolonlar üzerine inşa edilen işlemeli camlar ve yüksekliği ile dikkat çeken mimari tarzıdır. Özellikle dini yapılarda uygulanmıştır.

Rönesans

15. yüzyılda İtalya’da ortaya çıkan bir akımın mimarisi olarak bilinir. Roma dönemine ait tasarımların ve estetiğin birleşmesiyle oluşan bir mimari tarzdır.

Tudor

Ortaçağ’da İngiltere’de ortaya çıkan dört merkezli kemere dayanma niteliği ile belirginleşen mimari eser tarzıdır.

Barok

16. yüzyıl sonlarında İtalya’da duyulara hitap edecek tarzda yapılan bir mimari tarzdır.

 

Bauhaus

1900’lü yıllarda Almanya’da Bauhaus Okulu’nda ortaya çıkan bir mimari tarzdır Bu tarz mimariye göre tasarım, dekor gibi detaylar geri plandadır. Daha çok mekanın işlevselliği ön plana çıkmaktadır.

Neoklasik

18. yüzyılın ortalarında asalet ve ihtişamın yeniden doğuşu bu tarz mimaride ortaya çıkmaktadır. Yunan ve Antik mimari tarzdan etkilenerek bu tarz mimari oluşturulmuştur.

İslam mimarisi

Ortadoğu Kuzey Afrika, İspanya, İran, gibi coğrafyalarda görülen sivri kemerleri, avluları, kubbeleri ile dikkat çeken mimari çeşididir.

Viktoryen

Sanayi devrimi ile oluşan konut ve mimari tipi.  

Modern Mimari

Post modern, Fütürizm ve Yeni Klasik dönemin etkileri ile oluşan mimaridir.

Heykel ve kabartma

Ağaç, taş kaya, mermer vb gibi sert yüzeylerin yontularak, bakır, tunç, kurşun gibi yumuşak veya eriyik metallerin kalıba alınarak şekillendirildiği sanat dalıdır.

Heykel yapımında taş, mermer, alçı, kil, toprak, ahşap, tunç ve bronz gibi malzemeler kullanılır. Kabartma; taş, metal, kil, ahşap ya da alçı üzerinde bazı yüzeyleri oyulan bazı yüzeyleri ise kabartılan sanat yapıtıdır.