Puslu Kıtalar Atlası Hakkında Konu Özet İnceleme İhsan Oktay ANAR

 Konuyu iyice düşündüğümde, uyanık olmayı rüyadan kesin olarak ayırt etmeye yarayacak hiçbir belirti bulamıyorum.' Ve devam ediyor: 'Bütün yaşamın da bir rüya olmadığından nasıl emin olabilirim ki?'" Descartes:

ROMANIN YAZIMI BASIMI KONUSU İÇERİĞİ TEKNİĞİ HAKKINDA 

Puslu Kıtalar Atlası adlı roman hsan Oktay ANAR 'ın yayımlanmış ilk romanı olmaktadır. Yazar bu romanı ile oldukça büyük bir sükse yapmış,   roman yayınlandığı andan itibaren hem içerik hem biçim olarak önemli ilgi görmüştür.( BKZ  Suskunlar ) 

İlk kez Ocak 1995 tarihinde İletişim Yayınları tarafından basılmış olan roman ilk basımın yapıldığı yıldan bu güne kadar da 50 den fazla baskı sayısına ulaşmış, o yılların en çok beğenilen kitaplarından biri olmayı da başarmıştır.

Tarihi, felsefi ve fantastik özellikler taşıyan roman , yazıldığı teknik, içerdiği konular, felsefi ve fantastik öğeleri bir arada bulundurması açılarından oldukça dikkat çekici bir romandır.

Modern bir teknikle yazılan roman kimileri tarafından “edebiyatın yeni soluğu” olarak ifade edilmiş, alışılmadık ve sıra dışı bir teknikle yazılan alışık olunmayan bir dille de kaleme alınmıştır. Romandaki olayların kilit noktası iki kitap ( Bu kitaplar  “Zagor Üstüne Öttürme ve Puslu Kıtalar Atlası ) ve bade benzeri bir uyku şurubu olarak gösterilmiştir.  Roman okuduğu bir kitaptan çok etkilenerek varlık mı gerçek düş mü sorgusuna kapılan  Uzun İhsan’ın uyku şurubu içip uykuya yatması  düşler görmesi ana hikâye çerçevesinde  Baba Uzun İhsan ve oğlu Bünyamin’in gördüğü düşleri iç içe öyküler şeklinde anlatan bir teknikle yazılmıştır.  

Roman, Uzun İhsan’ın okuduğu kitaptan etkilenmesi ve uyku şurubu ile uykuya yatıp gördüğü düşleri anlattığı kitabı oğlu Bünyamin’e vermesi çerçeve öyküsü içinde görülen düşlerin anlatıldığı iç içe altı öyküden oluşur.   Altı bölümden oluşan romanda ana öykü ve ana öyküye bağlı diğer öyküler vardır.

ŞAHIS KADROSU

Uzun İhsan Efendi: Öğrenmeyi ve macerayı çok seven ama eline geçip çevirttirerek okuduğu bir kitap ile tüm hayatı değişen; bu kitap yüzünden düşlere dalmaya başlayan,  görmeye başladığı rüyalar yüzünden düş mü gerçek mi sorgulamalarına kapılan bir adamdır.  Romandaki Uzun İhsan Efendi, Oktay Anar’ın yerine geçmiş olan karakterdir. Roman yazar ve Uzun İhsan’ın düşlerinden oluşur.  

Bünyamin: Uzun İhsan Efendi’nin Hz. Yusuf’un kardeşi Bünyamin’in adı olsun diye bilinçli olarak koyduğu oğludur.  İçtiği sıvı ile uykuya dalmış,   Öldü sanılıp kefene konulmuş,  ancak mezara konulurken dirilmiştir. Girdiği düşlerinde maceradan maceraya koşmakta  ve her zaman babasından  aldığı atlasla yolunu bulmaktadır.

“Yaşanılanlar, görülenler ve öğrenilenler ne kadar acı olursa olsun, macera insanoğlu için büyük bir nimetti. Çünkü dünyadaki en büyük mutluluk, bu Dünya’nın şahidi olmaktı”. (S. 91)

ROMANIN ÖZETİ

Romanın kurgu ve gerçekliği sorgulayan doğası, yaşanan olayların ikinci planda kalmasına yol açar. Puslu Kıtalar Atlası, bir özetle açıklanması ve anlaşılması çok zor bir eserdir.

Bir korsan olan Arap İhsan Efendi, yeğeni Uzun İhsan Efendi’yi ziyaret etmek için İstanbul’a gelir. Elinde bir kitap vardır ve bu kitap Arap İhsan’ın hayatını kurtarmıştır. Fakat bu kitap bilemediği bir dilde yazılmış olduğundan bu kitabı tercüme ettirmek istemektedir. Ayrıca Kubelik diye birisi ona büyük bir kazık atmış ve Kubelik’i de bulup öcünü alacaktır.

 Arap İhsan Efendi bir kölesi olan Alibaz adlı çocuğu ve yanındaki maymunu Uzun İhsan’ın yanında bırakarak Kubelik’i bulmak amacıyla İstanbul’da araştırma yapmaya başlamıştır. Arap İhsan, en sonunda hasmı Kubelik’i bulmuş ve tek bir şart ile ondan öç almaktan vazgeçeceğini bildirmiştir. Arap İhsan’ın Kubelik’e koyduğu şart elindeki kitabın tercüme edilmesidir.

Kubelik kitabı tercüme ettirip Arap İhsan’a götürmesi için Uzun İhsan Efendi’ye vermiştir. Kitap Rendekar (Rene Descartes) adlı bir yazara aittir. Ve kitabın adı  “Zagor Üstüne Öttürme” ( Yöntem Üzerine Konuşmalar) dir.  Uzun İhsan Efendi, kitabı Arap İhsan’a vermeden açıp okumaya karar verir ve okumaya başlar.

Uzun İhsan Efendi, bir çeşit şurup içerek uyuyan ve sürekli düşler gören biridir. İçtiği bu şurup ile düş uykusuna yatmakta ve bu uykularında ruhu bedeninden ayrılarak dünyayı dolaşmaktadır.  Uyanır uyanmaz da gördüğü rüyaları kitabına yazmaktadır. Bu düş kitabının adı ise “Puslu Kıtalar Atlası”dır.

Uzun İhsan Efendi, dayısı için yapılmış olan çeviriyi okumaya başlar. Okuduğu Rendekar’ın “Zagon Üzerine Öttürme”  adlı kitabı okuduktan sonra varlık, yokluk düş ve gerçek üzerinde kafa yormaya başlar. Bu kitap ona var olan her şeyden hatta kendi varlığından da şüpheye düşürmüştür. Bu nedenle düş şurubu içip gördüğü rüyaların mı yoksa kendisinin mi gerçek olduğu konusunda büyük bir ikilem yaşamaya başlamıştır.  En sonunda çıkardığı sonuç şudur. “ Gerçek olan düşleridir, düşten uyanması düştür, düş için uyuması gerçeklik”…

“Düş gördüğümden şüphe edemem. Düş görüyorum öylese ben varım. Varım ama ben kimim ?”

Uzun İhsan Efendi ‘nin bir oğlu vardır.  Oğlunun adı Bünyamin’dir ona bu adı Hz. Yusuf’un kardeşi Bünyamin’in adı olsun diye özellikle ve bilinçli olarak koymuştur.  Bünyamin babasındaki değişimleri izlemekte ve davranışlarında oluşan değişimleri gözlemlemekte ve nedenini de çok merak etmektedir.  Tüm olan bitenlerin uyku şurubu ile bağlantılı olduğunu da gözlemlemiştir.

Babasının dünyasındaki bu sırları çözebilmek için bu şuruptan içer fakat biraz fazl içmiş ve uyanamamıştır.  Herkes onu öldü sanmış ve mezara gömmeye götürmüştür.  Mezara konulunca kafası niçinden gelen bir ses onu uyandırmış ve fırlayıp mezardan çıkmayı başarmıştır. Bunun üzerine herkes Bünyamin’i konuşmaya başlar.  

Bünyamin artık babasının sırrını öğrenmiştir.  Bunun üzerine Uzun İhsan Efendi oğlu Bünyamin’e düşlerinde hazırladığı Puslu Kıtalar Atlasını verir.  “Sana izin veriyorum, git. Git ve benim göremediklerimi gör, benim dokunamadıklarıma dokun, sevemediklerimi sev ve hatta bu babanın çekmeye cesaret edemediği acıları çek. Dünyadan ve onun bin bir halinden korkma.” Babasının düşlerinde hazırladığı bu kitabı alan Bünyamin, lağımcı olarak Osmanlı ordusuna katılır.

Bünyamin böylece elinde Puslu Kıtalar Atlası ile düş mü gerçek mi olduğu pek de ayırt edilmeyen maceralara başlar.  İlk macera uygun olmayan şartlarda bir kaleye baskın yapabilmek için lağım kazmak işidir.  Bu görev esansında pek çok aksilik çıkmıştır.  Kurtardığı Zülfiyar ona mıknatıslı uğursuz bir kara para vermiş, o parayı da babasından aldığı Puslu Kıtalar Atlasının içine koymuştur. Zülfiyar’ı kurtaran Bünyamin, kendi süvari birliklerine yetişmeye çalışırken düşmanlardan yediği darbe ile yüzünün derisi soyulmuş artık tanınmaz hale gelmiştir.  

Yüzünün derisi değişmiş olan Bünyamin, tanınmayacak şekilde geri İstanbul’a gelir. Babasının yeniçeriler tarafından götürülüp işkence gördüğünü babasının gözlerinin oyulup kulaklarının kesildiğini öğrenir. Bünyamin babasını arayıp bulmaya karar verir. Bünyamin babasının izini kitaptan okuduğu bir cümle ile bulur. Bunun üzerine kitaptan bir bölüm okuyup kitabın yönlendirmesi ile bir dilenci grubuna katılır.

Bu dilenciler Zülfiyar ve onun efendisi Ebrehe için çalışmaktadır. Bu kişilerin tüm derdi Bünyamin’i bulmaktır. Fakat Bünyamin’in yüzü değiştiği için onu bulamamaktadırlar. Ebrehe parayı almak için Bünyamin’i aramış, bu nedenle de babası İhsan Efendi’nin gözlerini oydurmuş, kulaklarını kestirmiştir.

Bünyamin dilencilerin  “Büyük Efendisi” Ebrehe ile de tanışmayı başarmıştır. Böylece Bünyamin, Ebrehe’den Osmanlı Devleti’ndeki gizli casus örgütlenmesini, kara paranın sırrını ve Mehdi’nin ilerleyen günlerde İstanbul’a geleceği yönündeki kehanetleri de öğrenir. Fakat bu kehanetler doğru çıkmamış,  dilenciler ayaklanıp Ebrehe’yi öldürmüşlerdir.  

Dilenciler loncasının yok olması üzerine Bünyamin özgür kalmış,  Babasının kendisine verdiği kitabı daha dikkatli bir şekilde okumaya başlamıştır. Bu kitabın adın Puslu Kıtalar Atlasıdır.  Ve bu kitabın son sayfasında tüm yaşananların babası Uzun İhsan Efendi’nin düşlerinde meydana gelen olaylar olduğu anlaşılmaktadır.

“Zaten görülen ve görülmeyen bütün düşler, bu karanlığın ta kendisi değil miydi?”  (Puslu Kıtalar Atlası- S.238-Sonsöz)