Ra Harfi Benzeri Yay Kaş Şiirlerde Kaşa Benzetilenler

Osmanlıca yazılışı ra harfi :    ﺭ 

Divan edebiyatında bazı Arapça – Osmanlıca harfler sevgili ile ilgili birçok özelliğe benzetilmiştir. Örneğin sevgilinin boyu uzun ve inceliğinden dolayı elif harfine ( ﺍ ) , dal harfini de (  د )  saça benzetmişlerdir. Divan şairlerimiz Osmanlıcadaki ﺭ harfini kavisli olması nedeni ile kaşa benzetmişler, bu benzetme ile ilgili çeşitli anlam oyunları yapmışlardır.

Divan şiirinde sevgilinin gözleri, kaşları, kirpikleri;  aşığı perişan etmek, avlamak, esir etmek, aşığı yaralamak için el birliği etmiş olan avcı ve vurucu unsurlardır. Sevgilinin bakışları, kirpikleri ve kaşları, ok , yay, mızrak, hadeng, tir gibi silahlara teşbih edilmiş, sevgilinin gözleri, kaşları , kirpikleri saçları, zülüfleri vurucu, kan dökücü , avlayıcı, avcı silahlarına benzetilen savaş aletleri olarak görülmüştür. Sevgilin saçları, kâkülleri, zülüfleri saçının telleri;  kement ve darağacı gibidir. Sevgili kirpikleri ile ok atıp aşığı yaralayan bir savaşçı ve avcıdır. Sevgili saçlarını kement olarak kullanıp aşığı yakalar ve esir eder. Sevgilinin gözleri ise fitne çıkaran bir büyücü veya gaddar bir cellâttır. Sevgilin kaşı ise daha ziyade yaya  ve şeklinden dolayı Arapçadaki ra harfine benzetilir.

Sevgilin kaşları da gözleri gibi fitne çıkaran bir fesattır. Sevgilinin kaşları, sevgilinin gözleri,  kirpikleri saçları, hatları hatta gamzeleri ile birlikte hareket ederek aşığı avlamaya, katletmeye, yaralamaya çalışır. Buna rağmen aşığın bütün derdi zaten bunların olmasıdır.

Kaş, yapısı itibari ile eğridir. Eğriliğinden dolayı sevgilinin kaşları;  yaya, ra harfine, kemana, kılıça, hançere ve hilale benzetilir.  Yaya benzetildiğinde kirpikleri ok olarak atar. Hilale benzediğinde sevgilinin kaşları bir hançer olup çıkar. Ra harfine benzetildiğinde fitne beratını yazan, üzerine de tuğrasını mührünü basan bir sultan haline gelir. Böylece aşığın katline fermanı yazmış olur.

Ra kaşın olalı tugra-yı berat-ı fitne
Oldu menşur’u hattın kayd-ı hayat-ı fitne  Naili

Bu beyitte kaş ra harfine benzetilmiş ve aşığın katline ferman yazıp üzerine tuğrasını da basan  bir sultan farz edilmiştir.

Görmeden ancılayın dilber-i nâzik- teni dil
Cânımı bezl edeyim ol kaşı râ dildare      Farîsi Sultan II. Osman

Bu beyitte Sultan II Osman, ra kaşlı sevgili için canından vazgeçmeyi göze alıyor.

Bir kalenderhânedür âlem deyu îmâ eder
Gel nazar kıl mâh-ı nevde şol tıraş olmuş kaşa  Hayali

Hayali bu beytinde kaşı traş edilmiş yeni Ay’a yani hilale benzetirken âlemi Kalenderhaneye benzetirken kalenderi dervişlerinin saçlarını, kaşlarını,  sakallarını tıraş ettirdiklerine de vurgu yapmış oluyor.

Derd okların ol kaşı keman cânuma atdı
Bir gün demedi bunu dahi Tanrı yaratdı     Hayali Bey

Bu beyitte kaş aşığa ok atan acımasız bir yaya ve kemana benzetilmiştir.

Genc-i cemalün üstüne konmuş tılısm ile
Bu vechden dedüm ol iki ebruvâna tîğ      Hayali Bey

Hayali bey bu şiirinde sevgilinin kaşlarını hazineleri koruyan tılsımlı iki kılıca benzetmiştir.