Rûze Nedir Şiirlerde Oruç ve Savm

 Rûze Nedir Şiirlerde Oruç ve Savm

Osmanlıca yazılışı: rûze :  روزه

Rûze Farsça kökenli bir sözcüktür. Farsçada oruç anlamına gelir. "Oruç" sözcüğü Selçuklular döneminde Farsçadan alınmış روجك rôcik sözcüğünün Türkçedeki söylenişi olup "günlük" manasındadır. Farslılar rocik kelimesinin eş anlamlısı olan rûze sözcüğünü de oruç manasında kullandıkları için hem oruç hem de rûze sözcüklerinin ikisi birden dilimize girmiştir.  Oruç kelimesinin Arapçadaki karşılığı ise savmdır.  ( sıyâm)

rûze-dâr  (f.b.s.) oruçlu, (bkz: sâim).

rûze-güşâ   (f.b.s.) oruç açan, oruç bozan, iftar eden.

rûze-hâr  (f.b.s.) oruç yiyen, oruçsuz.

Oruç ise Müslümanlık ve diğer dinlerde ibadet etmek amacıyla, belli bir süre için yemek yememek, su içmemek, ,cinsel ilişkide bulunmamak, nefse hoş gelecek şeyleri yapmamak şeklinde yapılan bir ibadet olmaktadır.

İslamiyet’te oruç, şafak sökme, tan yerinin ağarmasından güneşin batmasına kadar “şer‘an belirlenmiş ibadeti yerine getirmek niyetiyle yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak durmak “ şeklinde bir ibadettir. Bir kişinin kendini oruç yasaklarına karşı tutmasına imsâk denir.  İmsak aynı zamanda tan yerinin ağardığı vakitte oruca niyet etmek “oruca başlama, orucun başlangıç anı” olarak kabul edilir.

Güneş’in battığı an ise orucun bozulma vaktidir. Usulüne göre orucu açmaya yani o günkü orucu bozmaya yani sonlandırmaya ise iftâr denir.

Bazı din ve mezheplerde oruçlar, belli müddet zarfında yemek, içmek cinsi münasebetten tamamen kaçınmak, perhiz yapmak veya belli yiyecekleri yememek, çok konuşmamak, yalan söylememek, iftira atmamak, dedi kodu yapmamak,  köt söz söylememek, kötü söz işitmemek şeklinde yapılır.

Bazı din veya mezheplerde ise belli bir süre zarfında bunlardan kısmen kaçınılır.  Örneğin az su içmek, günün belli bir zamanında az bir miktar su içip yemek yemek şeklindedir. İslamiyet’te Orucun tutulduğu ay ramazan ayıdır ancak İslamiyet oruç, dini emirler dışında da tutulur. Muharrem ayında tutulan orucun yanı sıra bazı tarikatlarda riyazet amacıyla vb oruç tutulabilir

Rûze kelimesi divan şiirinde savm, oruç ve rûze eş anlamları ile sık sık yer almıştır.  Rûze sözcüğü hali ile ramazan, imsak, iftar, ramazan eğlenceleri, mahya, ıyd, bayram, hilal,  sözcükleri ile tenasüplü olur.

Iyd oldu rûze-i gama iftâr vaktidir

Devr-i piyâle geşt-i çemenzâr vaktidir  Nedim 

 

Mukaddem itdi şeb-i rûze ‘işreti tesvîd

Çıkardı sonra beyâza sabâh-i ‘îd-i sa’îd   ARPAEMÎNİ-ZÂDE MUSTAFA SÂMi

 

Rûzenün za‘fı hilâl-i ramazân itdi bizi

Harc-ı her rûze-i iftâr hazân itdi bizi   Semerkândî-i Âmidî Âgâh

 

Şöyle bî-tâb olmuş ol meh-pâre tâb-ı rûzeden

Fark olunmaz kâmet-i ham gurre-i yek-rûzeden    Nedim

 

Dedim artırdı gamın hânını hecrin gecesi

Dedi ni'met çoğ olur çünki şeb-i rûze gele   Ahmed Paşa