Rüzgâr Şiirlerimizde Yel ve Bad-ı Saba

Osmanlıca yazılışı: rüzgâr (  rûzigâr)  :  روزگار

Rûzigâr (rüzgâr) Farsça yel, rüzgâr, esinti anlamlarındadır. Eski dilde  yel, rüzgar anlamına gelen bâd , rih, riyah, nesim  sözcükleri de rüzgar ile eş anlamlı sözcükler olmaktadır.

Rüzgâr, "yel" anlamıyla divân şiiri ve edebiyatında karşımıza sık sık çıkar. Örneğin Hz Süleyman’ın yel ile ( bkz BELKIS SABA MELİKESİ VE EFSANESİ ) haberleşmesi, sabah yeli ile Saba Melikesinin kokusunu alması ona haber göndermesi veya ondan haber alması ruzğar sözcüğü anlamları içindedir.

Aşığın çektiği ahlar, feryatların yel ile sevgiliye ulaşması düşüncesi de rüzgâr ile birlikte kullanılır. Aşığın ahlarının dumanlarının göğe yükselmesini de yel ve rüzgâr sağlar.  Yele vermek deyimi hem rüzgara kapılmak hem de mecazi manada her şeyin boşa gitmesi manasına birlikte gelir.

Rüzgâr sevgilinin zülüflerini dağıtır, sevgilin saçlarının kokusunu aşığa kadar getirir.  Rüzgârın güzel kokmasının sebebi de sevgilinin tenine ve saçlarına değmesi nedeni iledir. Çünkü sevgili misk gibi güzel kokar ve rüzgar bu güzel kokuları sevgilinin saçlarına ve tenine dokunarak o güzel kokuları ondan alır.

Rüzgâr, sevgiliden haber getiren bir ulak postacı gibidir.  Biryandan sevgilinin kokusunu aşığa getirirken diğer yandan da aşığın, ahlarını ve feryatlarını alıp sevgiliye götürür.  

Rüzgâr hafifi hafif eserse, goncanın açmasını sağlar. Yağmurlu bulutları getirir veya götürür. Âşık ağlıyor ise yağmurları boranları yanına taşır. Bulutlar âşık ile ağlar veya aşığın gözyaşları ile dolar.

Rüzgar, hava ile birlikte enasır-ı erba’dan biridir.Rüzgârın sabâ, nesîm, bâd-ı hazân,  bad-ı saba, bâd-ı nevruz  gibi çeşitleri de vardır.

Gülşene altun varaklar zeyn idüp bâd-ı hazân

Güyiyâ zer-kûblar dükkânı oldı gülsitân  Baki

Vardı ömrüm ârzû-yı bûy-ı zülfünden yele

Ol kuru sevdâdan hâsıl çünkü bûdur neylesin Ahmed Paşa

Yesin rakîb meyve-i vaslı rûzigâr

Yemişin iyisin tonuza nasîb eder   Karamanlı Nizamî

Halk şiirimizde rüzgâr yerine daha ziyade, yel sabah yeli,  bad-ı saba, poyraz kullanılmıştır.

Erişti bad-ı nevruz gülsitane

Gülistan vakti yetti kim uyane    KAYGUSUZ ABDAL

Bad-ı saba sevdiğime gidersen 

Ol güneş yüzlüye var selam söyle 

Sevap kazanırsın hizmet edersen 

Aman karşısında dur selam eyle  Aşık Gevheri