Rûziğâr Nedir Edebiyatta Zaman ve Devran

  Rûziğâr

Osmanlıca yazılışı: rüzigâr :  روزگار

Osmanlıcada rüzigâr :  روزگار sözcüğünü iki ayrı anlama gelir ve bu anlamlarını ayrı ayrı değerlendirmek gerekir. İlk inceleyeceğimiz anlamı ise zaman,  devir, vakit, dünya zamanı anlamlarındaki anlamıdır.

Rüzigâr :  روزگار Dünyanın içinde bulunduğu devir, zaman, vakit, dehr anlamlarında kullanıldığında felek ile alakalı düşünceler de devreye girer. Dünyadaki zamanın iyi veya kötü geçmesinin müsebbibi felektir. Şair feleğin devranından ve feleğin devranı içinde geçen zamandan şikâyetçidir. Devranın dönüşü,  zamanın geçişi ve bitişi şairin aleyhinedir. Felek kendi isteğine göre çarkını döndürürken şairin muradını hep hiçe saymaktadır.

Ruzigar sözcüğü zaman anlamı ile kullanıldığında ibnü'l-vakt ( kendilerinden geçen, kendilerini unutan )  ve ebü'l-vakt ( Zamane Oğlu ve Babası Olmak ) Tasavvufta sufi,  ibnu'lvakt olarak tanımlanan kişidir. Eskiler,  İbnü'l-vakt (vaktin çocuğu¸ vaktin uşağı) deyimi ile  “ bir vakitte yapılması en uygun olan işi gerçekleştiren ve belli bir zamanda kendisinden isteneni yapmakla meşgul olan kişiyi kastetmişlerdir.”Tasavvufa göre sufi İbnü’l vakt olmalıdır.

Şair, bu nedenle rindane bir hayat yaşamaya meyletmiştir. Çünkü rûzigâr onun umduğu gibi olmamış, onun kıymetini bilememiş, zaman ve devranın çarkı her zaman onun aleyhine dönmüştür.  Bu nedenle şair rindane bir hayata yönelmek zorunda kalır.  Böylece feleğin veya devranın ona çektirdiklerini tevekkül ederek katlanmak yolunu seçmiştir. Şairler zaman anlamına gelen ruzigar sözcüğünü yel anlamına gelen rüzgâr sözcüğü ile tevriyeli kullanmışlardır.

Kaldı anın ile nice rûzigâr (Süleyman Çelebi).

Rûzigârın hoş geçerdi âh kim devran dönüp

Oldu ahvâlim harâb ol rûzigârım kalmadı (Fuzûlî).

Elemle geçti cümle rûzigârım

O demler kim sana bîgâne düştüm  (Osman Şems)

İbn-i vaktim ben ebu'l-vakt olmazam¸

Abd-i Mahzum ben tasarruf bilmezem.      Niyazi Mısri

Bâkî çemende hayli perîşân imiş varak

Benzer ki bir şikâyeti var rûzigârdan   Bâkî

Ruzigar sözcüğü halk şiirimizde de karşımıza çıkar.

Ne keskin ruzigar geçti bu serden

Aklımda sadece poyrazı kaldı

Bizleri bırakıp giden pederden

Duvarda asılı bir sazı kaldı  Süleyman Giryani  - Divriği

Seherin vaktinde esen ruzigar

Bir bir ayan eyle hallerim yare

Kesildi takatım büküldü belim

Haber ver kırıldı kollarım yâre       Deliktaşlı Ruhsati