Safa Nazar Safâyı Kalb Himmet Bakışı Nedir

 

 

Safa Nazar Safâyı Kalb Himmet Bakışı Nedir

 

 

Osmanlıca yazılışı: safâ :  صَفَا

 

Safâ Kökeni

 

Safâ sözcüğü Arapça kökenlidir.  Safâ sözcüğü Arapça” ṣfw “kökünden gelir.  ṣafāˀ sözcüğü  صفاء  köken anlamı ile Arapçada “ bulanık olmama, duruluk, berraklık, iç huzuru, mutluluk" anlamlarındadır. Saf ve Safi sözcükleri de bu kökten gelmektedir. [1]

 

Safâ Kelimesinin Sözlük Anlamları

 

Sözlüklerdeki manaları:  Gönül şenliği, eğlence. Duru olmak. Temiz, saf ve sâfi olmak. Gönül rahatlığı, gönlün şen olması. Rahat ve huzur.

 

Safâ eylemek: Şenlenmek.

Safâ: Mekke-i Mükerreme'de bir yerin ismi.

Safâ Tepesi: Mekke’de bir tepe adı.

 

Nazar ise Arapça “ nẓr “ kökünden gelir. Naẓar نظر  "bakma, bakış" kelimesi Arapçada baktı anlamına gelen  “ naẓara نظر  " fillinin mastarıdır. [2]

 

Edebiyatta ve Tasavvufta Safâ Nazar

 

Safâ nazar, edebiyatta ve tasavvufta mürşidin bakışı, iyi bakış, hoş görü bakışı, himmet bakışı gibi anlamlarda kullanılmıştır. Safâ nazar bakışına sahip olan velîlere, sâhib-i -nazar denmiştir.  Safâ nazar, mürşidin himmet dolu bakışı olmaktadır. Bu bakışa nail olan mürit ödüllendirilmiş, olgunluk kazanmış, mürşidin ihsanına nail olmuş demektir. Safâ nazar, mürşidin, müride feyz verici, tasdik edici, “ artık olgunlaştın manasına gelen veya olgunlaşmasına hız veren” “ şevk verici bakışıdır. Bu bakış, temiz, garazsız, şehvetsiz bir bakıştır.

 

Evliya safâ-nazar edeli gündenberi

Hâsıl oldu Yunus’a her kim olasıdır.  Yunus Emre

 

Safâ nazar müridin şeyhinden görmek istediği bir bakıştır. Mevlevi dergâhlarında safâ nazar,” hoş gör” anlamında kullanılan bri tabirdir.  “ Safâ nazar, dervişlere göre seyr-ü sulukun  ( tasavvufi olgunlaşma yolu ) iki esasına işarettir. Mürid, şeyhinin himmet nazarını görebilmek için çalışır. Bu nazara nail olabilmesi için müridin safâ-yı kalb ( temiz kalp) sahibi olması gerekir.

 

Tarikat yoluna giren derviş eğer temiz kalpli ise, gönlünü, kin, nefret, kötülük vb. den arındırmış ise, çileye girmiş, hizmete katlanmış, çektiği eziyetlere katlanmış sabır göstermiş ise, her emre tahammül ederek uymuşsa şeyhinden safâ nazarı artık hak etmiş demektir.

 

Mevlevi dergâhlarının duvarlarına vb sülüs yazı ile “ safâ nazar âşık “ diye yazan levhalar asılırmış. [3] Safaâ-ı nazar tabiri divan şiirinde hem yukarıda izah edilen anlamları, hem de Allahtan, Peygamberden dilenen bir feyz olarak anlaşılmıştır. Safa’-ı Nazar aynı zamanda kadehten, ayineden,  sevgiliden ve diğer unsurlardan istenilen bir himmet bakışı olarak da ifade edilmiştir.

 

Derbiş ediğ safâ nazarı mest-i hayran ol

Gerçek mürid-i şive –i pir mugan isen   Şeyh Galip

 

Feyz-i mihrünle dile tâb-i safâ vir yâ Rab

O nihân-hâne-i târîke ziyâ vir yâ Rab   ARPAEMÎNİ-ZÂDE MUSTAFA SÂMÎ

 

Etsem dedim cemaline ey- pür cfâ nazar

Yâr açtı sinesin dedi aşık safâ nazar   Şeyh Galip

 

Zâkir safâya erişir

Envâr-ı zikru'llâh ile

Tâlib Hudâ'ya erişir

İksâr-ı zikru'llâh ile   Aziz Mahmud Hüdayi

 

Etsem dedim camaline ey bî vefâ nazar

Döndü o Mevlevi dedi aşık safâ nazar    Sâbit

 

Bak câm-ı ‘ayşa âyine-i pür-safâ budur

Gel gör habâb-ı sagarı necm-i hüdâ budur  Baki

 

Bî-safâ-yı aşk olup bî-derd-i yâr olmak da güç 
Bir sitem-ger âfetin cevriyle zâr olmak da güç  Neşati

 

KAYNAKÇA 

[1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/safa

[2] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/nazar

[3] A.Talat Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996, S. 421