Sanavber Nedir Sevgilinin Boyu

 

 

Osmanlıca yazılışı: sanavber : صنوبر

 

Sanavber, sözlüklerde “ Kozalak, koni şeklinde. Çam fıstığı kozalağı veya onun şeklinde olan. Çam fıstığı.” Şeklinde tarif edilir.

 

Sanavber, çam fıstığı ağacı, servi ve şimşâd cinsinden bir ağaç olup divan şiirinde sevgilinin boyu için kullanılan bir benzetme unsuru olarak kullanılmıştır. Sanavber servi ile birlikte sevgilinin kaddini yani sevgilinin boyunu, endamını, uzunluğunu dimdik duruşunu temsil eden bir ağaçtır. Kad ise Arapçada boy bos, endam manasına gelir.

 

Sanavber servi ağaçı gibi sevgilinin boyunun benzetildiği uzun ve ince ağaçlardan biridir. Divan şiirinde sevgilinin boyu up uzun ip ince olarak tasavvur edilir. Bu nedenle sevgilinin boyu ve endamı, Arapçadaki elif ve dal harflerine, , şimşâd, sanavber, ‘ar’ar, nârven, gül, Tûbâ ve Sidre gibi ağaçlara da benzetilir. Tüm bu benzetmelerdeki ortak amaç sevgilinin boyunun bir ağaca benzetilmesidir.  Divan hatta halk şiirimizdeki ideal sevgili boyu çok uzun ve düzgün, endamı yapılı ve erişilemez olduğu için yukarıda sözü edilen uzun, ince ve dik ağaçlara benzetilir.

 

Şiirlerimizde sevgili uzun ve inceliği yönünden Arapçadaki Elif harfine de benzetilir. Divan şairlerinin sevgilin boyunu ve endamını dal harfine de benzetmeleri biraz düşündürücüdür.  Dal harfi Arap alfabesindeki sekizinci harf olarak Latin alfabesindeki c harfinin ters haline benzemektedir. Bu açıdan bakılınca sevgilinin dal harfine benzetilmesi boyu bükülmüş anlamına gelir. Fakat divan şairleri bu sözcüğü Türkçedeki ince ve uzun dal anlamına münasip düşecek şekilde de kullanabilmektedirler.  

 

 

Dal, Arap Alfabesinde sekizinci harfin adıdır.  Dal, Latin alfabesindeki c harfinin tersi gibi bir şekildedir.  Dal harfi, bu eğik şekli ile çok yaşlandığı için omurgası çökmüş, başı öne eğilmiş kısaca beli bükülmüş insanlara benzetilmiş, iki büklüm olmak anlamında da kullanılmıştır. ( BKZ DAL - KAD ( DAL BOYLU VE DAL HARFLİ BOY )

 

 

Kaddün kimi sütûde sanavber ne yirde var

Anber-feşân saçun kimi anber ne yirde var Karakoyunlu Cihanşah

 

Açıl bâğın gül ü nesrini ol ruhsârı görsünler

Salın serv ü sanavber şîve-i reftârı görsünler Bâkî

 

Dirler çemende nârven ü ergavân biter

Kimse dimez boyun bigi serv-i revân biter” (Karamanlı Aynî 1997: 423)

 

(Çimenlikte nârven ve erguvan biter derler (fakat) kimse senin boyun gibi uzun ve düzgün bir servi biter demez.)

 

Döksün sehâb kaddin anup katre katre kan

İtsün nihâl-i nârveni nihâl-i ergavân  (Bâkî)

 

Zülâl-i ‘ârızundan bahs iderken cûy gülşende

Semenler nârvenler tâze güller iki cânibdür” (Gelibolulu Mustafa Âlî 2006: 15)