Selim İleri Hayatı ve Eserleri

Selim İleri (d. 30 Nisan 1949, İstanbul), Roman, Öykü, Eleştirmen, Deneme, İnceleme yazarı

 

 

Tam adı Ali Selim İleri’dir. Babası Kıbrıslı bilim adamı Profesör Hilmi İleri'dir. Babası Kıbrıslı Hasan Hilmi İleri, Lefkoşa’dan İstanbul’a gelip yükseköğreniminden sonra devlet bursuyla İsviçre’ye gidip yüksek makine mühendisi olarak yurda dönmüş bir bilim adamıdır. Annesi Süheyla İleri ise Adapazarlı bir ev hanımıdır. Selim İleri’nin, ablası Meral İleri, Almanca okutmanıdır.  Selim İleri, 30 Nisan 1949’da İstanbul Kadıköy’de dünyaya gelmiştir. [1]

 

Selim İleri’nin ilköğretim tahsil hayatı 1955 yılında Cihangir İlkokulu’nda başlamış Firuzağa İlkokulu’nda tamamlamıştır. Lise hayatına Galatasaray Lisesinde yatılı olarak başlar. Fakat Fransızca kompozisyon dersinden bütünleme sınavına kalınca Galatasaray Lisesi’nden ayrılıp önce Bakırköy Lisesi’ne geçer. Daha sonra da Atatürk Erkek Lisesi’ne devam edip bu liseyi 1968 yılında bitirmiştir. Atatürk Lisesindeki edebiyat öğretmeni Raif Mutluay, Fransızca öğretmeni ise Vedat Günyol’dur. Bu iki öğretmen onun edebiyat dünyasına adım atmasına vesile olacaktır.

 

1967’de  “Yeni Ufuklar “ dergisinde yayımlanan “Savaş Çiçekleri” adlı yazısı ile edebiyat dünyasına adım atar. ^[2] Vedat Günyol’un desteği ile ilk kitabı Cumartesi Yalnızlığı/Güz Notları adlı eseri basıldığında henüz 19 yaşındadır. "Cumartesi Yalnızlığı" adlı ilk öykü kitabı ile edebi çevrelerde dikkatleri üzerine çekmeyi başarmıştı.

 

Liseden sonra 1968 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine kaydolur. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne devam ettiği yıllarda edebiyat çevrelerini yakından tanımaya başlamıştır. Ancak Hukuk Fakültesini bitiremeden 1972’de okulu bırakmıştır.

 

İlk kitabı “Cumartesi Yalnızlığı” nı kimse basmak istememişti. İstekli bir genç yazar olarak kitabının yayınlanması için teyzesinden para almış bu şekilde bastırdığı kitabını da kimseye satamamış bu kitaplar ve dayısının deposunda kalmıştı.[3]  Daha sonra ise Papirüs, Yeni Edebiyat, Yeni Dergi, Türk Dili, Türkiye Defteri, Milliyet Sanat, Gösteri gibi dergilerde yayınlanan yazılarıyla ünlendi. [4]

 

1970 li yıllar yazarın eserlerini ilk yayınladığı basın hayatıyla tanışmaya başladığı, ilk eserlerini bastırttığı yıllardı. O yıllardaki durumu bir röportajında şöyle dile getirmektedir.  “O yıllarda belli başlı edebiyat dergileri 6-7 taneydi. Üç bin civarında satan Yeni Dergi, Yeni Ufuklar, Hisar Dergisi, Türk Dili, Varlık vardı. Ataç, o yıllarda kapanmıştı. Yeni edebiyat gençlerinin var olma derdi bu dergilerdi. Üç bin satacağınızı bilerek yola çıkıyordunuz, ince eleyip sık dokuyarak basarlardı. Bugün bambaşka bir yayın ortamı var. Artık tamamen satış endeksli ve satış için her şeyin mübah sayıldığı bir dönem. Benim kuşağım için uzak ve anlaşılmaz. Sanıyorum has okurların kafasında anlam taşıyan isimler Behçet Necatigil, Kemal Tahir gibi insanların önem verdikleri, yazdıklarının iyi olma mücadelesiydi. Edip Cansever'in bir tek cümle için bedensel acı çektiğini biliyorum." [5]

 

1971’de, Halit Refik’in önerisiyle senaryo yazmaya başladı. İlk senaryosu “Cennetin Kapısı” adlı senaryosu olmuştu. Daha sonralarında “Günahsızlar, Yaralı Kurt, Bir Demet Menekşe, Seni Kalbime Göndüm ve Göl”  adlı eserleri ile sayısı yirmiye yaklaşan senaryolar yazmıştı. Kırık Bir Aşk Hikâyesi adlı senaryosu Sinema Yazarlar Birliği tarafından 1982’de yılın en iyi senaryosu ödülünü kazanmıştı.[6]

 

 

1971'de ikinci öykü kitabı Pastırma Yazı ve İlk romanı  olan Destan Gönüller (1973)’ te yayımlanmış, edebi hayatının dönüm noktası olacak olan. HER GECE BODRUM  adlı romanı 1976’da çıkmıştı. ( bkz HER GECE BODRUM HAKKINDA KONU ÖZET İNCELEME SELİM İLERİ ) . Roman ilk kez Bilgi Yayınevi tarafından basılmış; bir yıl sonra da 1977 “Türk Dil Kurumu Roman Armağanını almıştı. Bu roman Selim İleri’nin en çok okunan, en çok sevilen ve Selim İleri’nin romancı olarak ünlenmesini sağlayan romanıydı. Yazarın “ Bodrum dörtlemesi” adı ile anılan dört romanın ilki olan bu romandan sonra konusu Bodrum olan üç roman daha yazmış fakat diğer romanları bu romanı kadar etkili olamamıştır. [7]

 

1979′da Dünya gazetesinin sanat sayfasını yönetti. " Argos" dergisini yönetti. Çok sayıda dergi ve gazetede eleştiri ve inceleme yazıları ile öyküleri yayımlandı.1998 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilen Devlet Sanatçısı unvanını almıştır. Romanlarında ve öykülerinde bireyin zengin iç dünyasını başarıyla yansıtabilen yazar, ilk eserlerinde bireyler arasındaki iletişimsizlikleri de ön plana çıkarır.

 

Yıllarca, Cumhuriyet gazetesinin kültür-sanat sayfasında, "Yazı Odası" köşesinde makaleler yazmıştır. Radyo ve televizyonlara birçok program yapan yazar, 2008'in yarısında başlayan programı "Selim İleri'nin Not Defterinden" adlı bir program sundu.. Her pazar canlı olarak yayımlanan program, TRT-2 de yayımlanmıştır. Ayrıca 2008 yılından beri Zaman Gazetesi'nin Cumartesi ekinde İstanbul'la ilgili yazılar kaleme almaktadır.

 

"İstanbul beyefendisi" ve "İstanbul yazarı" olduğu ifade edilen Selim İleri, İstanbul ve değişim konusunda sık sık yazan bir romancı ve öykücüdür.  "'Gerçek İstanbullu Olduğum İçin Kendimi Azınlık Hissediyorum'….16. yüzyıldan itibaren İstanbul'a deniz yoluyla gelen seyyahların yazılarını okuyun. Hepsi sisli bir sabahta gelirler, uzun uzadıya o görkemi anlatırlar. Şimdi ucube yapılar, Ayasofya'nın arkasında. İstanbul'un silueti bile korunamıyor. Korunabilecekken, yıkılan şeyle karşılaşıyoruz. Hala İstanbul'u çok seviyorum. 5 dakikalık yolu yarım saatte gelmeme rağmen çok seviyorum."

Sınırlı ilişkiler içinde sıkışan insanların yaşamları, değişim, geçmişe duyulan özlem, İstanbul ve nostaljik günler, duyarlı gençlerin tutkuları, iletişimsizlikten kaynaklanan sıkıntıları ve sağlıksız ilişkileri, orta tabakadan insanların acıları, yalnızlıkları, kurtuluş arayışları, toplumsal kargaşa içinde bunalıma düşen aydınların arayışları ve çıkmazları, iletişim kuramayan ve bunalan çağdaş yalnızların iç monologları eserlerinde karşımıza çıkan başlıca temalar ve konulardır. Bireylerin iç dünyalarındaki zenginlikleri ve sıkıntılarını dile getirmeyi seven bir yazar olan Selim İleri son zamanlarda ise bazı siyasal konulara da yer vermeye başladı.  Son romanlarında ise  yakın tarihte yaşamış bazı tanınmış kişilerin yaşamlarını ele almaya başladı.

 

Roman ve öykülerinin yanı sıra senaryolar, denemeler ve edebiyatla ilgili incelemeler de yazmıştır ve yazmaktadır. Bazı filmlerde de rol alan sanatçı TV ve Radyo programlarında da yer almış ve almaktadır.

 

 

ÖDÜLLERİ:

 

• 2005 Türkiye Yazarlar Birligi Hatıra Ödülü (İstanbul'un Sandık Odası)
• 2003 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü (Uzak, Hep Uzak)
• 2001 Orhan Kemal Roman Armağanı (Bu Yaz Ayrılığın İlk Yazı Olacak)
• 1999 Dialog Medya Ödülü (Radyo alanında)
• 1999 Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Kültür-Sanat Ödülü (Televizyon alanında)
• 1997 Afife Jale Ödülü (Allahaısmarladık Cumhuriyet-Oyun)
• 1997 Avni Dilligil Ödülü (Allahaısmarladık Cumhuriyet-Oyun)
• 1991 Türkiye Yazarlar Birliği Roman Ödülü (Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın)
• 1982 Sinema Yazarları Derneği En İyi Senaryo Ödülü (Kırık Bir Aşk Hikâyesi-Senaryo)
• 1981 Milliyet Sanat Dergisince Yılın Romanı (Yaşarken ve Ölürken)
• 1977 Türk Dili Kurumu Roman Ödülü (Her Gece Bodrum)
• 1976 Sait Faik Hikâye Armağanı (Dostlukların Son Günü) [8]
•  

“Edebiyat aşkını İstanbul tutkusuyla harmanlayıp kişisel anılarını şehrin geçmişiyle bir araya getirdiği eserlerinde, gelenekle yeni arasında köprü rolü üstlendiği için “2012 yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü Selim İleri’ye verilmiştir. [9]

 

• 2010 yılı Aydın Doğan Ödülü de Selim İleri’ye verilmiştir.
•  

 

Hikâyeleri

• Cumartesi Yalnızlığı
• Bir Denizin Eteklerinde
• Pastırma Yazı (kitap)
• Dostlukların Son Günü (1978 Sait Faik Hikâye Ödülü)
• Eski Defterlerde Solmuş Çiçekler...
• Fotoğrafı Sana Gönderiyorum
• Kötülük

 

Romanları

•  
• İlkgençlik Çağına Öyküler(Derleme)
• Yarın Yapayalnız
• Bu Yaz Ayrılığın İlk Yazı Olacak
• Hayal ve Istırap
• Destan Gönüller
• HER GECE BODRUM (1977 TDK Roman Ödülü)
• Ölüm İlişkileri
• Bir Akşam Alacası
• Cehennem Kraliçesi (1980)
• Yaşarken ve Ölürken
• Saz Caz Düğün Varyete
• Ölünceye Kadar Seninim
• Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın
• Allahasmarladık Cumhuriyet (Oyun)
• İstanbul Lâle İle Sümbül
• Kafes
• Anılar;Issız ve Yağmurlu
• Daha Dün
• Oburcuğun Edebiyat Kitabı
• Evimizin Tek Istakozu
• Rüyamdaki Sofralar
• Yaşadığım İstanbul

 

Senaryoları

 

• 2007 - Kilit (Sinema Filmi)
• 1999 - Kerem (TV Filmi)
• 1994 - Bir Aşk Uğruna (TV Dizisi)
• 1992 - Yedikuleli Mihriban (TV Dizisi)
• 1992 - Her Gece Bodrum (Sinema Filmi)
• 1990 - Yalancı Şafak (TV Dizisi)
• 1990 - Bir Yalnız Melek (Sinema Filmi)
• 1989 - Hiçbir Gece (Sinema Filmi)
• 1987 - Afife Jale (Sinema Filmi)
• 1982 - Seni Kalbime Gömdüm (Sinema Filmi)
• 1982 - Göl (Sinema Filmi)
• 1981 - Kırık Bir Aşk Hikayesi (Sinema Filmi), diyaloglarını yazdı
• 1978 - Seninle Son Defa (Sinema Filmi)
• 1975 - Çapkın Hırsız (Sinema Filmi)
• 1974 - Askerin Dönüşü (Sinema Filmi)
• 1973 - Cennetin Kapısı (Sinema Filmi)
• 1973 - Bir Demet Menekşe (Sinema Filmi)
• 1972 - Yaralı Kurt (Sinema Filmi)
• 1972 - Kadın Yapar (Sinema Filmi)
• 1972 - Günahsızlar (Sinema Filmi)

ROMANCILAR İLE İLGİLİ BAŞLIKLAR VE LİNKLERİ

• Pınar Kür Hayatı ve Eserleri
• Muzaffer Buyrukçu Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Reşad Ekrem Koçu Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Şule Yüksel Şenler Hayatı Edebi Kişiliği Eserleri
• Emine Şenlikoğlu Özkan Hayatı Eserleri ve Edebi Kişiliği
• Selim İleri Hayatı ve Eserleri
• Ebubekir Hâzım Tepeyran Hayatı ve Yazarlığı
• Tahsin Yücel Hayatı Eserleri ve Edebi Kişiliği
• Orhan Duru Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Necati Tosuner Hayatı ve Edebi Kişiliği
• Çetin Altan Hayatı ve Eserleri
• Erdal Öz Hayatı ve Eserleri
• Özdemir Nutku Hayatı ve Tiyatroculuğu
• Cengiz Dağcı Hayatı ve Romancılığı

KAYNAKÇA

 

[1] DR. NESRİN MENGİ, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ileri-selim

[2] https://www.selimileri.net/biyografi_.asp

[3] https://www.selimileri.net/biyografi_.asp

[4] https://www.edebiyatogretmeni.net/selim_ileri.htm

[5] https://www.selimileri.net/biyografi_.asp

[6] DR. NESRİN MENGİ, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ileri-selim

[7] HER GECE BODRUM HAKKINDA KONU ÖZET İNCELEME SELİM İLERİ, https://edebiyatvesanatakademisi.com/Arama.aspx?id=41650

[8] https://www.idefix.com/kitap/selim-ileri/urun_liste.asp?kid=1417

[9] https://www.selimileri.net/biyografi_.asp