Seng Nedir Taşlı Söz Taş Kalpli

 Osmanlıca yazılışı:  seng :  سنگ

seng ( سنگ ) Farsça kökenli bir isimdir.  Sözlüklerde birçok anlamı vardır ve sözlük anlamları : “Taş,  Vezin. Tartı ve temkin.  Sıklet. Beraberlik. Ağırlık. “ şekillerindedir. Bu sözcük Türkçe ’ye Farsçadan daha ziyade taş anlamı ile girmiştir. Seng sözcüğünün Türkçedeki anlamdaşı taş, Arapçadaki anlamdaşı ise hacerdir.

Osmanlıcada “seng “sözcüğü ile kurulmuş pek çok tamlama vardır.

Seng-i as-yâp: değirmen taşı.

Seng-i binâ: Bina taşı

Sengi cefâ : Cefa taşı

Seng-i efyûn : Esrar veya Afyon taşı

Seng-i felâhan: saban taşı.

Seng-i hârâ: mermer taş, sert taş.

Seng-i ibret: idam edilenlerin başları bu taşın üzerine konularak teşhir edilirmiş.  

Seng-i kabîr: mezar taşı.

Seng-i melâmet: melamet taşı,  mecazi manada, birisini kınamak için söylenen söz  

Seng-i mihek : mehenk taşı.

Seng-i sebük : hafif taş : tartı, ölçü; ağırlık veya tartı ölçü için kullanılan taş.

Sengi siyah: kara taş ,

Şiirlerde ve edebiyatta taş, kaya, sert taş, taş atma, , taş kırma, başını taşa vurma, gibi eylemleri ifade etmek için gerçek manaları ile de kullanılır. Ancak şiir ve edebiyatta taş sözcüğü pek çok mecazi manada da kullanılır. Örnek verecek olursak, taş kalpli, taş kafalı, taş yürekli, taş gönüllü deyimlerinde olduğu gibi acımasızlık, kayıtsızlık, vicdansızlık, duygusuzluk gibi soyut şeyleri ifade edecek şekillerde de kullanılır.

Âşıkların nazarında sevgili, acımasız, taş kalpli, duygusuz, vicdansız, katı yürekli görülür ve tüm bu yönleri taşa benzetilerek ifade edilir.  Sevgilinin gönlü, kalbi duyarsızlığı, cefası, sözleri, kahrı taş ile betimlenir. Taş, it veya köpek yurduna konulan rakibi kovalamak için de atılır. Gıyaben konuşulan yaralayıcı sözler de taş veya seng atmak ile ifade edilir. Taşın gönlü veya kadehi kırması gibi mecazi veya gerçek manalarından bahsedilir. Birisini veya bir konuyu şiir yolu ile taciz etmek, hicvetmek de taşlamak filli ile ifade edilir. Dertleri taşa yazmak,  mezar taşına yazmak tabirleri de gerçek ve mecaz manaları ile karşımıza çıkmaktadır. Taş, sert oluşu nedeni ile başı yardığı, idam edilenlere ve şeytanı taşlamak için atıldığı gibi  gönlü yaralayan acı bir söz de olabilmektedir.

Bu cevri kim mana ol kalb-i seng-hâre kılur

Tîg-i cefâ ile bağrumnı pâre pâre kılur   CİHÂNŞÂH HAKÎKÎ

Hem-seng idi dehânuŋa ey dil-sitân sadef

 La‘lüŋ gibi olaydı cevâhir-feşân sadef     KÂTİB-ZÂDE SÂKIB

Itmesün seng-i havâdis câm-ı sahbâyı şikest

Yohsa eyler tîr-i âhum çarh-ı mînâyı şikest  Şeyhülislam Yahya

Seng-i cefâ ile dilemiş göñlümi yapa

Hak irgüre murâdına bünyâdı berk ola  Gelibolulu Sun’î

Seng-i efyûn-ı gamuñ hey niçe keyfiyyet olur

‘Âşık-ı haste-dilüñ mevtine hoş ‘illet olur   Ravzi

Serin seng-i binâ itsün salanlar ‘ışka bünyâdı

Bu erkân ile resm itmiş ezelden anun üstâdı    Aşık Çeleb

Yârden seng-i cefâ gelse niçün âh derin

Başumı yarsa da yâr yarıcun Allâh derin  Şeyhülislam Yahya

Serraf yüz bezese sengi siyahi

Üzden mütelladır le'l olabilmez

Mekes fegan eyler zenbur sövt ile

Günhi yoh feminde bal olabilmez   Aşık Elesker

Seng-i melâmet Ahmed'i hâk eyledi velî

Durmaz yağar mezârına seng-i cefâ henüz  Ahmed Paşa