KategorilerEDEBİYATEdebiyat Terimleri MazmunlarServ Servi Nedir Şiirlerimizde Selvi Boy ve Sevgili

Serv Servi Nedir Şiirlerimizde Selvi Boy ve Sevgili

07.10.2022

 

Serv Servi Nedir Şiirlerimizde Selvi Boy ve Sevgili

 

Osmanlıca yazılışı serv: سرو

Serv veya servi sözcüğü Farsça kökenlidir ve Türkçedeki anlam karşılığı selvi ağacı olmaktadır. Serv, servi veya selvi mecazi manada sevgilinin boyunu ifade eder.

Servi sözcüğünün Türkçe anlamdaşları selvi veya kavaktır.

Serv ile Kurulmuş Tamlamalar

serv-i âzâd: çok uzamış olan ve dümdüz selvi.

serv-i çemân: edalı, nazlı, salına salına yürüyen uzun boylu sevgili

serv-i hirâmân: selvi gibi uzun boyklu ve servi gibi sallana sallana yürüyen nazlı sevgili sallanan selvi;

serv-i nâz: dalları yana sarkan selvi; uzun boylu, edalı ve nazlı sevgili.

serv-i revân: selvi gibi sallanana sallana giden boyu uzun sevgili

serv-i sehim: iki dallı ve iki dalı da uzun ve düzgün olan selvi.

serv-i ser-efrâz: en yüksek selvi;  en uzun servi

serv-i sitnîn : (gümüş selvi) : ayışığının denizde uzun uzun yansıması

Selvi Ağacı ve Özellikleri

Serv veya selvi serin iklimlerde yetişen, sıcak iklimde pek gelişmeyen, ılıman iklimlerde tatlı suyu kaynakları ve dere kenarlarını seven, boyu 30-m 35 metreye kadar uzanan ince ve uzun bir ağaçtır. Servi ağacı başta Türkiye olmak üzere Güney Avrupa, İtalya, Kuzey İran, Suriye, Filistin, Rodos ve Girit’te[1] yetişmektedir. Düz bir gövdeye sahip olan servi ağacı yükseldikçe incelen dar bir piramite benzer.  Yaprakları da gövdesi gibi uzun ve ince pula benzer bir görünüm içindedir.  Gövdesi beyaza çalan düz bir sütün şeklindedir.

Şiirlerimizde Selvi ve Sevgili

Selvi ağacı halk ve Divân şiirinde hakkında en çok söz söylenen uzun bir ağaç olmaktadır. Selvi ağacı şiirlerimizde boyu, inceliği, salınması, uzun ve düzgün şekli nedenleri işe sevgili ile özdeşleştirilmiştir. Bu özdeşleştirme şiirlerimizde o kadar yaygındır ve o kadar yerleşmiştir ki şiirlerde selvi denilince sevgili akla gelir.

Selvi özellikle boyu yönünden sevgiliye hem benzeyen hem de benzetilen bir ağaçtır. Selvi ve sevgili arasında kurulan alakalar mecazi ve teşbih olarak çok yaygınlaşmış, selvinin rüzgarda sallanışı sevgilinin nazı, edası ve nazlı nazlı yürüyüşünü ifade eder hale gelmiştir.  Selvi ağacının hafif bir yel ile sallanması sevgilinin yürüyüşüne benzetilmiştir.

Selvi ağaçlarının kabristanlara dikilmesi, mezarlıklarda  “rüzgâr ile salınırken ‘Hû! (Allah!) sesine benzetilen bir ses çıkarması “Allah'ı zikrettiğine işaret” olarak kabul edilmiş “mezarlıklarda ölüler için bir mağfiret vesilesi” [2] olarak düşünülmüştür.

Selvi ağacının sütün gibi yükselen gövdesinden hemen sonra dalları ve yaprakları ile genişlemesi sevgilinin eteğine benzetilir. Dere kenarlarında veya bahçelerdeki selvilerin gövdesine sarmaşıkların, sarmaşık güllerin dolanması âşıkların sevgililerinin ayağına kapanması tablosuna benzetilir.  Selvi gülistandaki en uzun ağaç olduğundan gülistana gelen sevgili ile servi arasında ilintiler kurulur. Güller, sarmaşıklar, ağaçlar, diğer bitkilerin hepsi servinin eteği hizasında ve alçakta kalmaktadır. Şu halde her şey ve herkes servi ile bağdaştırılmış olan sevgilinin ayağına kapanmış, eteğini öpmüş olur.

Gel ey zarîf ü serv-i gül-endâm kandasın

Sensiz gönülde kalmadı ârâm kandasın  Şeyhi

 

Bir ṭaraf serv-i çemen ol ḳadd-i bālā bir ṭaraf

Bir ṭaraf gül yāsemen ol rūy-ı z/bā bir ṭaraf   Sünbülzade Vehbi

 

Dur selvi dur sana haber sorayım

Selvi ağacı senin Maral'ın hani

Dinle gel dinle ver benim cevabım

Selvi ağacı senin Maral'ın hani   Aşık Kerem

 

Uzun kavak selvi kavak dalın kurusun

Yere düşen yapracağın suda çürüsün

Yârimi saranlar bu dünyayı görmesin

 

Yine akşam ey kız ezan sesi var

Her kızın koynunda eylencesi var

Uzun olur Amasya'nın selvisi

Bilemedim benim de yarim hangisi

 

Orta boylu kalem kaşlı kendisi

Bilemedim benim de yarim hangisi  Amasya Türküsü

 

Uzun selvi ne uzarsın boşuna

Hiç ayrılık gelmedi mi başına

Ağlama kömür gözlüm yoldan geldim

Yorgun da değil bir güzele vurgunum Fethiye Türküsü

 

KAYNAKÇA 

[1]https://www.aoc.gov.tr/Portal/BitkiselUretimler/servi/75

[2] İskender Pala Ansiklopedik Divan Şiir Sözlüğü, s. 414

 

Yorum yapmak için lütfenKayıt Olunya da