Ses Düşmesi

Ses Düşmesi

Fransızca  :   chute

İNGİLİZCE:    disappiarence

Almanca  :    scwund, austossung

Kelime türü:   İsim –-  Dilbilimde bir terim

 TANIMLAR

“Sözcükte bir sesin kaybolması “[1]

ısıcak > sıcak, ısıtma > sıtma, Küçük + cük ,  küçücük, Büyük + cek  ,  büyücek, ufak+cık, ufacık

Kelimenin aslında olan sesli veya sessizin çeşitli nedenlerle sözcükten düşmesi- kaybolmasıdır. Sesli ve sessiz düşmeleri şeklinde türleri vardır.

Hece Düşmesi: 

İkinci hecelerinde dar ünlü bulunduran kelimeler dar ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecelerindeki dar ünlü düşer  (hece düşmesi)

Metni (metin)  şehrimiz  (şehir) nehrin (nehir) , kahır, kahrın,  agız, ağzın,  geniz genzin

Oğul, oğlu , şehir, şehri, fikir  fikri, , ömür, örü,  akıl aklı, , resim,  resmi, keşif, keşfi  emir emri,, zehir, zehri , ağrım, beniz / benzi, beyin / beynimiz, boyun / boynu, böğür / böğrüm,

“Türlü ses etkileri altında kelimelerin iç ve son seslerinde bulunan bazı ünlülerin düşmesi: ısıtma > sıtma, ısıcak > sıcak, ısırga sırga “küpe” <Rus. sérga, ımızgan-mızgan- “uyuklamak” diri > diri+lik > dirlik, ileri > ileri+le- > ilerle-, ini+le > inle-, oyun>oyun+a- >oyna-, oğul> oğul+an > oğlan, bakıraç > bakraç, bükülüm > büklüm,”

-ar, er eki eklendiği kelimelerde sesli düşmesine neden olur

Sarı-ar- sarar, kara-armak, kararmak , yeşil, yeşermek,

Sessiz Düşmesi

Kelimenin kökünde ve aslında bulunan  bir sessizin eşitli nedenlerle düşmesidir.

Çiftçi> (çifçi) , serbest> (serbes,  ulug > ulu, kışlag > kışla, yaylag > yayla

cık, -cik küçültme yapım eki eklendiği bazı kelimelerde sesiz düşmesine yol açar.

Küçük + cük                 küçücük

Büyük + cek                 büyücek

Ufak + cık                    ufacık

[1] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982