Sevgili 

Sevgili ve aşk şiirlerde üzerinde en çok durulan mevzudur. Özellikle divan şiirimizde sevgiliyi ifade eden pek çok sözcük, benzetme, mecaz, istiare vb kullanılmıştır.  Lakin halk ve çağdaş şiirimizde de sevgiliyi ifade eden pek çok söz, benzetme, mecaz, vasıf vb vardır.

Divan Şiirinde Sevgiliyi İfade Eden Sözler

Divan şiirinde sevgili daha ziyade hayalidir. Gerçek bir sevgiliden ziyade hayali ama kalıp özellikleri olan, hemen her divan şairinin de bu kalıplarla ifade ettiği esasında cinsiyeti de pek belli olmayan bir sevgilidir.  Divan şiirindeki sevgili hemen her divan şairi tarafından hemen hemen aynı vasıflarla betimlenen soyut bir sevgilidir.  Bu soyut sevgilinin boyu, dudağı, kaşları, gözleri, saçları, zülüfleri, yanağı, yanağındaki tüyler, endamı, gamzeleri, kirpikleri ve diğer hususları renk, biçim benzetme, mecaz, adlandırma ve tasvir yönlerinden ayndır.  Nerdeyse tüm divan şairleri altı asır boyunca aynı niteliklere sahip, aynı şekilde betimlenen aynı sevgiliye şiirler yazmışlardır. ( bkz : DIVAN ŞIIRINDE SEVGILI İMAJI VE SEVGILI BENZETMELERI- DIVAN ŞIIRINDE AŞK VE BEŞERI SEVGILI )

Divan şairlerinin betimledikleri sevgili, gerçek hayatta olmayan belli kalıplarla ifade edilen ortak vasıflara sahip, kalıp ve hayali bir varlıktır. Çok az divan şairi gerçek hayattaki bir sevgiliyi anlatmış, diğer divan şairlerinden farklı bir sevgili profili betimlemiştir.

Divan şairleri sevgiliyi ifade etmek için çok çeşitli sözcükler kullanmışlardır.  Bu sözcüklerden ilk akla gelenler şunlardır.  Aşufte, hûb, hûbân, can, cânan, cânâne,  cadu, yâr, dost, mahbûb, habib, ma'şûk, güzel, sanem, sanema, büt, büt-i tersa, nigâr, server, şâh, şeh, hüsrev, sultan, kâfir, zâlim, mâh, âfitâb, şûh, tabîb, dilber, nazenin, hûnî, bîvefâ, dildâr, dilber, zen-i bazar, dîlrübâ, dilârâ, dil-nüvâz, gül-izâr, gül, gül-i râna, gülendâm, melek, mehlikâ, sâkî, peri, mutrib , serv, serv-i hıraman, vb dir. İyi araştırılırsa sevgiliyi ifade den daha pek çok kelime çıkacaktır. Bunlar ile birlikte sevgiliyi işaret eden pek çok mecaz, benzetme ve istiare bulunur.

Halk ve Çağdaş Şiirlerde Sevgili

Halk, âşık ve çağdaş şiirlerdeki sevgili kanlı canlı, yaşayan ya da yaşamış, doğal nitelikleri olan gerçek hayattaki bir sevgilidir. Bu nedenle halk ve çağdaş şiirlerdeki sevgiliye duyulan duygularda tabiidir. Halk ve çağdaş şiirimizde de Divan şairlerinin sevgiliyi ifade etmek için kullandıkları birçok kelimeye de rastlanılır.  Fakat sevgili için kullanılan sözcüklerin sayısı divan şairlerinin ki kadar fazla değildir.  Bunlar arasında ilk akla gelenler,  yâr, nazlı yar, gül,  gülüm, gülom, nazlım, edalım, dilber, canan, sultan, melek, peri, yavuklu, zalim yar,  vb dir. Elbette ki halk, ozan ve çağdaş şiirimizde de sevgiliyi ifade eden pek çok benzetme ve mecaz bulunmaktadır.