Şeytan İblis

Osmanlıca yazılışı Şeytân :  شيطان

Osmanlıca yazılışı: iblîs :  ابليس

Şeytan Sözlük Anlamları

Hakk’ın Hz Âdem’e secde et emrine: "O, balçıktan yaratıldı ben ateşten yaratıldım. Ondan kıymetliyim. Ona secde etmem “ diyerek isyan eden Âdem ile Havva’yı Cennetten çıkarttıran, meleklerin hocası iken asiliği nedeni ile  “ şerleri ve muzır şeyleri temsil etmeye başlayan , “ [1] âlemdeki kötülüklerin müsebbibi,  kibir ve gururu sebebiyle, Hakk’a isyan ettiği için Cennetten kovulan varlık ve İblis’tir. İslam inancında “anti-tanrı”[2].  İnsanı azdırmaya çalışan görünmez yaratık.

İslami inançlara göre kıyamete kadar kötülüklere ve melanetlere devam edecek, insanları doğru yoldan çıkartacak olan azmış hırs, kibir ve melanettir. Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam'da kötülüklerin baş faili olan isyankar melek olarak kabul edilir.

Şeytan Kökeni

Şayṭān شيطان , Şeytan sözcüğü Arapça kökenlidir ve Arapçada “şṭn/şyṭ “sülasi ( üçlü ) kökünden gelir. Arapça ile aynı kökenden gelen İbranice de ise “düşman, iftiracı, şeytan” anlamlarına gelen ” şṭn “ kökünden gelen  “şāṭān “  sözcüğü vardır. [3]

İbranicedeki “ Şatan  “ sözcüğü Tevrat sayesinde Antik Yunancaya “ satánas”, Latinceye ise “satan -şeytan" anlamları ile girmiştir

Şeytan Eş Anlamlıları

Şeytan sözcüğünün Doğu ve Batı dillerinde pek çok eş anlamlıları vardır.  Şeytan kavramı ve işlevi hemen hemen tüm dinlerde aynıdır ve Şeytan; ateşten yaratılmış, kötülüklerin müsebbibi, tanrının zıddı veya tanrıya asi olan doğaüstü bir varlık şeklinde tasavvur edilir. Ancak, Şeytan kavramı her dinde ve dilde aynı ilken farklı dillerde farklı sözcüklerle ifade edilmiştir.  Şeytan kavramı ilk kez İran’da  Zerdüşt dininin kitabı Avesta ve Maniheizmin kutsal kitabı  ERJENG ‘de ( bkz ENGELYUN KITAB-I ERJENG VE MANI)  Ehrimen (Angra Mainyu ) adı ile ortaya çıkmış, daha sonra, İbrani dilinde yazılmış olan Tevrat’da “ satana “ adı ile ifade edilmiştir.  

Şeytan, “ Latince'de "Diábolus, Diaboli", İspanyolca'da "Diablo", Yunanca'da "Diabolos", "Karanlıkların Efendisi," "Beelzebub" (Sinek Kral), "Belial", "Lucifer","Mephisto" , Almancada "Mephisto",  Rusça'da "Satana", eski Türklerde ise “ Erlik”, "Yek" veya 'Albız 'olarak geçer. Yahudilierin dini metinlerini içeren Talmud ‘da veya Kabbala felsefesinde "Samael" dir.“

Antik Mısırlıların fırtına, karanlık, kaos ve kötülüğün simgesi olan Set (Seth, Setesh ) işlevsel olarak Şeytan’a benzer. Set (Seth, Setesh, göklerin tanrısı Horus ile yaptığı savaşta mağlup ve çöllere sürülmüştür.[4]

ŞEYTAN İLE İLGİLİ FARKLI DÜŞÜNÜŞ VE İNANÇLAR

Bazı filozoflara göre Şeytan yoktur veya Şeytan’ın varlığı şüphelidir. Örneğin Spinoza “Şeytan, Tanrı'nın karşıtı ise, şeytanlar, var olmayan Hiçlik'ten ibarettir. Bir şey ne kadar öze sahipse o kadar kalıcıdır. Şeytan’ın hiçbir yetkinliği olmadığı için var olması imkânsızdır.[5] İblis'in aklı sağlam olsaydı (ki meleklerdendi) Tanrıya isyan ederek kendisine zarar verecek bir şeyi seçmezdi.”

Kant ise İblis “özgür iradeye sahip en kötü varlık olsaydı sürekli kötülük yapması gerektiğinden özgür olamazdı. Bu nedenle İblis'in mutlak şer olduğu fikri bir çelişkidir.”[6] Diye düşünür.

Yezidilere göre Şeytan’ın varlığını kabul etmek Tanrı’nın her şeye kadir olduğu her şeyin bilincinde olduğu inancına ters düşmek ve Tanrı’nın kudretini sınırlamak demektir.  Şeytan’ın varlığına inanmak, Tanrı’nın Şeytan ile tam olarak başa çıkamadığını kabul etmek demektir.  Yezidiler, Tanrı mutlak güç sahibi olduğuna göre, Tanrı’nın Şeytan’ın kötülük yapmasına izin vermesi Tanrı’nın kendi yarattığı ile baş edememesi anlamına gelmiş olur düşüncesini savunurlar.

Şeytan'a tapan veya Şeytan'ı yücelten inançlar ve akımlar da mevcuttur.  Zerdüştler zamanla Ehrimen’in iyilik tanrısı Ahura Mazda’ya galip geleceğini düşünmüşler, bu yüzden Ehrimen’i temsil eden ateşe tapmışlardır.  Bu nedenle ateş gedeler tapınaklarındaki ateşi hiç söndürmeyecek şekilde davranırlar.   

Satanistler ise yaratıcı veya hükmedici gücün Şeytan olduğuna inanır.

KAYNAKÇA 

• [1] https://www.luggat.com/%C5%9Eeytan/1/1
• [2] https://www.nisanyansozluk.com/kelime/%C5%9Feytan
• [3] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/%C5%9Feytan
• [4] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eeytan
• [5] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eeytan
• [6] https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eeytan