Şişeye Turunç Elma vb Sığdırmak

Eski devrilerde çeşitli hileler ile şişe ve sürahi gibi ağzı dar araç ve gereçlere elma, armut, portakal veya turunç gibi geniş çaplı meyveler sığdırıldığı izleyenleri hayrette bırakılmak istendiği anlaşılır.  Şişe ve sürahi gibi ağzı dar nesnelerin içine elma, armut, yumurta gibi şeyleri sığdırmak için yapılmış birçok fiziki veya kimyevi işlem ile hileler olduğu da anlaşılır. Bu yöntemlerle sığmasa imkânsız gibi gözüken şeyler şişe ve sürahi gibi dar ağızlı eşyaların içine sokulabilir.

Şişenin içine elma veya portakal sığdırmak imkânsızdır. Ama elma veya narenciye şişenin içine girebilecek kadar küçük iken dalı ile şişe veya sürahi içine konur. Bu meyveler zamanla şişe veya sürahi içinde büyür.

Şişe ve sürahi içine meyve sığdırmak veya bu işi görüp şaşırmak konusu divan şiirinde karşımıza çıkmaktadır.

• Pistân-ı hayaliyle görün şişe-i çeşmim
• Narenç nice sığdı vü ne sanat var içinde  Seyyid Vehbi

O güzelin turunç gibi-  göze göre çok iri olan-  göğüslerinin hayali ile dolu olan gözlerimin şişesine bakın da turunçlar şişe içine nasıl sığdı ve bu işin sanatı  -sırrı - nasıldır anlayın.

• Düşünce cûybâra pertev-i hurşid-i âlem tâb
• Derûn-u şîşede ayniyle nârenc-i müdevverdir.  Sâmi

Güneşin ışığı suların üzerine düşünce şişe içine girmiş yuvarlak turunç gibi gözükür.

• Çıkmaz gönülden ol sanemin fikr-i gabgabı
• San sîb girdi sanat ile abgîneye      Sâmi [1]

Muhteşem bir heykel gibi olan o kâfir kızının gerdanı fikrimden hiç gitmez. Sanki şişenin içine hile ile elma sığdırmışlar gibi…

KAYNAKÇA 

[1] Beyit Örnekleri  “A.T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB, 1996- s. 465” ’ten alınmıştır.