Selcukluiar, Batı Asya ve İran'a yaydıkları halı sanatını 1071 Malazgirt savaşından sonra, Anadolu'ya da götürmüşlerdir. Konya'da Mevlana ve İstanbul 'da Türk ve İslam Eserleri Müzesi ndeki paha biçilmez koleksiyonlar, Anadolu Selçuklu Halı tekniğinin üstün ve en güzel örnekleridir. Sivas , Büyük Selçuklu, Anadolu Selçukluları, devrinde en önemli kentlerden biri olmuş, hatta zaman zaman Selçuklu Sultanlarının da ikamet ettiği hatta mezarlarını gömdürdükleri bir şehirdir. DANİŞMENTlere Kadı Burhaneddin devletlerine de başkentlik yapan bu şehirde Türklere has bir sanat olan halıcılığın gelişmesi ve şöhret bulması kaçınılmaz bir sonuçtu. 1271 ‘de Marko Polo Kayseri ve Sivas’ı ziyaret etmiş “en ince ve en zevkli halıların dokunduğu yerlerin başında Konya, Kayseri ve Sivas gelir” demiştir. Ayrıca İbni Batuta seyahatnamesinde Sivas halılarından bahsetmiştir. Ayrıca, Fransa’nın Lyon Müzesi’nde bulunan ve üzerindeki kitabeden 1219′da Alaaddin Keykubat için yapılmış olduğu anlaşılan halının‘ Sivas’tan alındığını öğreniyoruz (https://www.ucmayanhali.com/sivas-halisi/) Bu tarihi gerekçelerden yola çıkarak Sivas halıları ve Halı Sanatı Selçuklu devrinden (12.yy) beri süregelen bir gelenek içerisinde ela alınmalıdır. Selçuklu halılarında geometrik motifler hâkimdir. Sekiz köşeli yıldızlar, çengelli kartuşlar, gayet stilize bitki ve hayvan şekilleri görülür. İri kûfi'ye benziyen yazı frizleri ile sanatsal etki, Selçuklu halılarının özel karakteridir. Geleneksel Sivas, Halı ,Kilim , çorap,Heybe , yollluk, Seccade gibi dokuma sanatları ürünlerinde işte bu Selcuklu motifleri eğemendir. Sivas dokumalarında ve halılarında Türk düğümü veya Gördes düğümü denilen ilk örneklerine Pazırık Kurganlarında rastlanılmış olan kullanılan düğüm sistemi kullanılmaktadır.İran düğüm tekniğinde ise ilme, sadece bir çözgü telinin etrafından dolanır, ilmenin diğer ucu serbest kalır. Sivas'ta hem Türk düğümü denilen düğüm sistemi ,hem de Acem düğümü sistemi de kullanılmaktadır.Günümüzde Sivas halısı diye adlandırılan ve geleneksel motiflerden arındırılmış İngiliz şirketlerinin teşviki ile üretilmiş halılarda kullanılan teknik kullanılmıştır. Fakat Sivas köylülerinin her iki düğüm sistemini de bildikleri anlaşılmaktadır. Sivas'ta İran tipi tek düğüm (Sine) sistemiyle dokunan halılarının 19. yüzyılın sonlarına doğru İngiliz Tüccarlarının isteği doğrultusunda dokunmaya başladığı ortaya çıkmaktadır. 19.yüzyılın başında hayvan figürlü halılar, yerini kûfi'ye benzer dar bordürlü, ortası geometrik desenli Holbein tipi halılara bırakmıştır. Sivas kilim ve halılarında daha çok bitkisel , geometrik desenlerle sembolik motifler kullanılır. Orta Anadolu halıcılığı içinde değerlendirilen önemli halı merkezleri ise SivasÜlkemizde Halıcılık kendilerine özgü ve geleneksel Anadolu düğümlü dokumaları alışkanlıkları içindeki farklı desen yapıları ile dikkati çeken dokumalardır. Zara halılarındaki stilize ejder ayağı motifleri halı zemininde boyuna bantlar halinde tekrar edilerek aykırı bir üslup benimsenmiştir."( Naciye Kayıpmaz "Halı ve El Sanatları Araştırma Müdürü",Ülkemizde Halıcılık ,https://www.asil-turk.org/cografya/ )Sivas çevresinde Divriği, Gürün, Kangal, Şarkışla ve Zara'da dokunan halılar Türk (Gördes) düğümü sistemiyle dokunmaktadır. Sivas halıları tek düğüm sistemiyle yapılır. Günümüzdeki yuvarlak hatlı, madalyonlu ve küçük çiçek desenli halılar 19 yy da İngiliz Tüccarlarının siparişleri sonucu ortaya çıkmış , bu yüzden geleneksel Türk halı desenlerinden farklı olarak Avrupalıların zevkine hitap eden halılardır. Sivas ceza evine kurulan tezgahlarda 19. yy ilk başında İngiliz Tüccarların verdiği siparişlere uygun olarak halı üretilmeye başlanınca batılı tarzı ve zevki yansıtan motif ve desenler de Sivas halılarında görülmeye başlamıştır. Geleneksel sivas halıları ve kilimleri köyler de yapılmaya devam etmişsse de günümüz koşullarında hem hayvancılığın azalması, koyunculuğun yok olması hem de fabrika halılarırının ucuzluğu karşısında el halı üretiminin çok zahmetli olması gibi nedenler köylerdeki tezgahlarda halı yapımcılığının sonunu getirmiştir.Sivas da Hereke kalitesinde ve Hereke desenli halılar da dokunmaktadır.Sivas Halılarında en az 12 çeşit olmak üzere 20-25'e varan renk çeşidi kullanılmaktadır.Sivas halılarının özellikleri tamamen yünden yapılmış olması , sık dokulu, ince havlı , ilmek sayısının fazlalığı ve üzerindeki Motif, desen ve renk uyumunun ahengidir. Halının sık dokumasını sağlayan husus çözgü ya da eriş denen yün argaçlara dokunan iplikler tek düğümlü olmasından kaynaklanır. Halının sık dokulu olması için kirkitle oldukça sert vurulur. Bu arada esnekliği sağlamak için ilmikler iki tarandıktan sonra özel ayarlı makaslarla kesilerek hav yüksekliği ayarlanır. "Eriş" denilen çözgü ipliği çok bükümlü ve incedir. Bu yüzden halılarda düğüm sayısı oldukça yüksektir. Selçuklu halılarındaki geometrik bir düzenle yerleştirilmiş Motiflerin oluşturduğu kompozisyonlar, geliştirilmiş biçimleriyle günümüz Sivas halılarında da görülmektedir. " Çeşm-i Bülbül çamurlu, kuçlu, lalezar, yılanlı" bunlar arasındadır.( Bkz: Türk Kilimlerinin Motifleri Desenleri ve Anlamları ) Desenlerin kimileri kent adları, kimileri de sayılarla anılır. Sivas halılarının bir başka özelliği de zıt renklerden özenle kaçınılmasıdır. Halılarda en az 12 renk görülür. Başlangıçta çok mat olan bu renkler kullanıldıkça canlılık kazanır. Lacivert, al ve tonları yaygındır.Kilim dokumacılığı daha çok köylerde gelişmiştir. Seccade, divan, taban ve duvar tipi kilimler çok yaygındır. Ayrıca 6-7 m kare büyüklüğünde kilimlere rastlanır. Geçmişte Gürün, Şarkışla, Yıldızeli ve Kangal'da dokunan kilimler renk ve desen açısından farklılık göstermekteydi. Bunlarda geometrik motiflerin yanında çeşitli figüratif motiflerde kullanılırdı. Teknik kaygılarla kilimlerde çoğunlukla geometrik motifler yeğlenir. Al, yeşil, mavi, kara ve turuncu en yaygındır. Kullanılış Biçimlerine Göre Halı Çeşitleri1. Makat (Sedir Halısı)2. Halı Yastık (Yastık Yüzü)3. Duvar Halısı4. Taban Halısı5. Tüllüce6. Namazlık (Seccade)7. Heybe ve ÇantaSivas halısının en önemli özelliği, tümüyle yün, sık dokulu ve ince havlı olmasıdır. Çözgü ipliği çok bükümlü ve ince olduğundan dm2 ilme sayısı fazladır. Sık dokulu olması için her sıradan sonra kirkit le sertçe vurularak ilmekler sıkıştırılır. Yumuşak olması için de her iki sırada bir ilmekler taranır. Daha çok İran (sine) düğümle dokunan Sivas halısında, Selçuklu ve İran halıları desen karakterinin izleri görülür, desenine göre lalezar, çeşmibülbül, yılanlı, çamurlu gibi adlar alır. Dokunduğu yörenin adını taşıyanlar da vardır. Sivas halısının bir özelliği de desenlerde zıt renklerden kaçınılmasıdır. En az 12 renk kullanılarak dokunan Sivas halılarında en çok görülen renkler lacivert, kırmızı ve tonlarıdır. Ekstra adı verilen Sivas halılarında dm. Karedeki düğüm sayısı en az 3490, hav yüksekliği 3.5-4.5 cm"dir. Öteki Sivas halılarında düğüm sayısı 2425, hav yüksekliği 4.5-5 cm. arasındadır. (https://www.sivaslilarvakfi.com/modules.php?))Sivas'ta halıcılığın yaşatılması için kurulan Mülkiyeti İl Özel İdare’ye ait olan ve Akdeğirmen Mahallesi’nde bulunan Halıcılık Okulu şu anda atıl durumdadır.( https://www.sivaslilar.net/forum/showthread.php?t=31906) İngiliz Tüccarların teşviki ile Sivas yarı açık cezaevinde başlayan halı dokuma geleneği bu günlere kadar üretimini sürdürebilmeye çalışmaktadır. Kırsal kesimde halıcılık geleneği, ekonomik ve çağdaş faktörlerden dolayı hemen hemen tükenmek üzeredir.a. Rişvan Kilimleri : Ufak boyutlu (parça) ve çoğu kez çift olarak yapılır. Boyaları halis ve nakışları zarif ve zeminleri pek nazik olmakla beraber gayet dayanıklıdır.b.Elbeyli Kilimleri : Elbeyli kilimi denilmesi genellikle bu kilimlerin Elbeyli Yöresinde dokunmasından ileri gelmektedir. Bu kilimler ufak boyutlarda bazen tek ve çoğu kez çift olarak dokunur. Nakışlarına göre Mihraplı, Kolanlı ve Boncuklu gibi adlar verilir.c. Muşabbahlı Kilimler : En çok Altınyayla İlçesinde dokunur. Bu tür kilimler 15 arşından başlayarak, 60-70 arşına kadar dokunur.Nakışları arasında süs için bir takım delikler bırakılmıştır ki bunlara muşabbah denilip dokunan kilimler de bu adlarla Bilinen ilk geniş kapsamlı faaliyet 1864 yılında P.De Andrea, Habif ve Polako, T.A.Spartalı adlı üç İngiliz ticarethanesinin iplik ve model vererek Uşak ve çevresinde halı dokutmaları ile başlamıştır. Bu tarihten sonra Batı Anadolu da dokunarak Avrupa"ya ihraç edilen halıların bütününe yakını İngiliz tüccar ve şirketleri eliyle gerçekleştirilmiştir. Bugün Sivas Yarıaçık Cezaevi ve Özel İdare Halıcılık Okulu Atölyelerinde dokunmaktadır. SİVAS HALISI adı ile adlandırılan yeni tip halı çeşidi tamamen İngiliz halı ortaklığının müdahalesi ile ortaya çıkmıştır (https://www.hayatforumda.com/ic-anadolu/63918-sivas-hali-ve-kilimciligi.html ) Kilim dokumacılığı daha çok köylerde gelişmiştir. Yaygın olarak kullanılan kilimler; yan kilim, kebir orta kilim, çul kilim, deve tüylü kilim, nakışlı kilim, kırmızı ve beyaz kilim gibi isimlerle anılırlar. Sivas çevresinde Şarkışla kilimleri meşhurdur. Desenler ve motifler dikdörtgen veya eşkenar dikdörtgen şeklindedir. Sivas çevresi kilimlerinde bitkisel ve hayvansal motiflerin yanında geometrik ve sembolik motifler de dokunmaktadır. Sivas kilimlerinin tümüyle yünden dokunması, çözgünün sık olması ve çözgüde düğüm yada eklemlerden özenle kaçınılması değerini artıran özelliklerdir FAYDALANILAN KAYNAKLAR https://www.hayatforumda.com/ic-anadolu/63918-sivas-hali-ve-kilimciligi.html ) Naciye Kayıpmaz "Halı ve El Sanatları Araştırma Müdürü",Ülkemizde Halıcılık ,https://www.asil-turk.org/cografya/ ) https://www.haliyikamaturkiye.com/hali-yikama/halicilikta https://www.sivaslilar.net/forum/showthread.php?t=31906 https://www.sivaslilarvakfi.com/modules.php?) https://www.ucmayanhali.com/sivas-halisi/ Yorum bölümü sadece ziyaretçiler içindir. Not: Geleneksel ve Güzel Sanatlarla ilgili, Tez, yazı, İnceleme, Resim,Tablo, kaligrafi, ebru, Fotoğraf, minyatür, hat, sedef, el işi, oya, bezeme, Telkari, kazaziye benzeri çalışma ve araştırmalarınızı, sitemize üye olarak , bize başvurarak ESA'da paylaşarak kültürümüze katkıda bulunabilir, kendinizi ve ürünlerinizi tanıtabilirsiniz. BAŞVURU İÇİN : ESA, İLETİŞİM veya s_kuzucular@hotmail.com