Siyâkat Nedir Kökeni Anlamı Hatt- ı Siyâkatın Özellikleri
Siyâkat
Osmanlı devletinde idarî, malî, tapu ve evkâfa bağlı vesikalarda emlak defterleri, defteri Hakani gibi defterler kullanılan okunması en zor bir hat türüdür.
Osmanlıca yazılışı siyâkat : سياقت
Siyâkat Nedir Kökeni ve Sözlük Anlamları
Siyâkat sözcüğü Arapça kökenlidir ve sözlüklerdeki anlamları “ anlatım biçimi sözün gelişi, sözün kesintisiz birbirini takip etmesi; tarz, tertip, nizam”, [1]anlamlarına gelen siyâk kelimesinden gelir. Siyâkat sözcüğü ise sözlüklerde “binek hayvanını arkasından sürme “ [2] anlamına gelir. Siyâkat bir hat türü anlamında kullanılırsa hatt-o siyâkat olarak ifade edilir.
Hatt- ı Siyâkatın Özellikleri
Bir bakımda rik’a ile divânî kırmasının birleşimi[3] , bir bakıma da Kûfî kırması ile nesh kırmasından[4] meydana gelmiştir. Noktalı ve noktasız yazılabilir. Harekenin olmadığı siyâkat yazısında, harfler birbirine kaynamış vaziyettedir. “[5] Ancak ve ancak “ehli tarafından yazılıp ehli tarafından okunabilen “ [6]hatt-ı siyâkat yazısı 19. Asır sonuna kadar Osmanlı devletinde kullanılmış olan şifreli bir yazıdır.
Siyâkat hattı türündeki yazı stili “ arşiv belge ve kayıtlarında okunması çok güç, girift, sanat özelliği taşımayan eski yazı bir hat türüdür. Siyâkatle yazılmış bir metnin ancak sözün gelişinden okunabilmesi sebebiyle bu adı almış olabileceği ileri sürülmüştür. Siyâkat yazısının oluşumunda devletin güvenliği, önemli bilgilerin gizli tutulmasının gözetilmesi yanında kayıtların hızlı yazılması ve olduğundan daha kısa yer tutması isteği ve ihtiyacı da etkili olmuştur.”[7]
Bu yazı stili özel olarak yetiştirilen kâtiplere öğretilen, yazılan ve okutulan bir çeşit şifreli yazı türüydü. Uzmanı olmayan kişiler bu yazıyı okuyamazdı. Bu yazı stili Abbasiler zamanında ortaya çıkarılmış ancak asıl şekline Osmanlılar zamanında ve Tâcizâde Cafer Çelebi (ö.1515) ile [8]kavuşmuştur. Kendine has rakamları olan bu yazı stili ile emlak defterleri, defteri Hakani gibi defterler tutulurdu.
Kişi kim siyâkatta kadir değil
Ulular huzurunda hâzır değil Lâedrî
KAYNAKÇA
[1] MUHİTTİN SERİN, https://islamansiklopedisi.org.tr/siyakat
[2]https://www.osmanice.com/osmanlica-29818-nedir-ne-demek.html
[3] Doç. Dr. A.Vahap YILDIZ, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 17, Sayı 28, Temmuz–Aralık 2012
[4] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, s. 420
[5] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, s. 420
[6] Doç. Dr. A.Vahap YILDIZ, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 17, Sayı 28, Temmuz–Aralık 2012
[7] MUHİTTİN SERİN, https://islamansiklopedisi.org.tr/siyakat
[8] Doç. Dr. A.Vahap YILDIZ, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 17, Sayı 28, Temmuz–Aralık 2012
