Osmanlıca yazılış:  ta'rîfât :  تعريفات

Ta’rifat Kökeni Sözlük Anlamları

Ta'rîfât  تعريفات A<rapça kökenli bir sözcüktür ve” bildirme, yol gösterme, “Tanım, tanıtma ” [1]anlamına gelen ta'rîf' sözcüğünün çoğuludur. Taˁrīf تعريف  sözcüğü ise Arapça; “ayın, re, fe” harf ve seslerinden oluşan “  ˁrf  “ köküne dayanır. Bu nedenle bilme anlamındaki “  ˁirfān عرفان “ , “bildi öğretti “ anlamındaki “ ˁarafa عرف ", bilen, irfan sahibi anlamındaki “ ārif عارف “[2] sözcükleri ile de aynı kökten gelmiş olmaktadır.

Edebiyatta Ta’rifat

Ta’rifat, divan şiirinde konusu nedeni ile mevki ve makam sahibi, yüksek rütbeli devlet adamlarını, devlet görevlilerini tasvir eden[3] şiirler anlamında da kullanılmıştır.

Ta’rifat, konulu şiirler divan şiirinde yaygın olarak kullanılmamışlardır. Bu tip şiirler birkaç beyitlik bendler halinde yazılmış, memuriyetleri, görevleri tarif eden şiirler olmuşlardır. Ayrıca sözlük şeklinde yazılmış eserlere de ta’rifat denmiştir. Manzum veya nesir kelimeler ve terimler sözlük niteliğinde olan “talebelere kolaylık sağlamak amacıyla yazılmış ve alfabetik düzenlen” [4] bazı eserlere de ta’rifat dendiği dikkati çeker. Zaten, Kalkandelenli Fikri ‘nin Risale-i Ta’rifat adlı eserinde Vezir, Paşa, Defterdar, Nişancı, Çavuş gibi görevlerin ne oldukları tarif edilmiş olması da taridfat türü şiirlerin bir çeşit manzum sözlük mahiyetinde  eserler olduğunu göstermektedir.

Sâfi Kasım Paşa, Kalkandelenli Fikri, Gelibolulu Mustafa Ali, Yenişehirli Avni bu şiir türüne örnek vermiş şairlerdir.

Kalkandelenli Fikri ‘nin Risale-i Ta’rifat adlı eserinden

Defterdar

• Nedür bildüm mi defter-dâr efendi
• Eğerçi bir iki üç var efendi
• Kiminün işini altun iderler
• Kimin ma'zül kimin mağbûn iderler
• Olardur sâ'i-i genc ü hazînle
• Olardur sâhib-i mâl u define  Kalkandelenli Fikri

Nişancı

• Nişancılar nedir bildün mi yârân
• Verirler daima âhkâma unvan
• Düm-i tâvusdur ya perr-i Cibril
• Ki iderler daima tezhib ü tahlil
• Ya nev- hâb hûbdur ahkâm-ı şâhi
• Ki giymiş başına zerrin külahı  Kalkandelenli Fikri

KAYNAKÇA

• [1] https://www.luggat.com/tarifat/1/1
• [2] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/arif
• [3] Dr Aslan Tekin, Edebiyatımızda Terimler, Elips Yayınları, Ocak 2006, s. 345
• [4] SADREDDİN GÜMÜŞ, https://islamansiklopedisi.org.tr/et-tarifat