Tafra

Osmanlıca Yazılışı: tafra :  طفره

Tafra Arapça kökenli bir sözcüktür ve dilimize de girmiştir. Türkçede “esip üfürme, çalımlı davranma ” anlamlarına gelen “afra tafra”, “ afralı tafralı “ , tafra atmak, tafra satmak sözcükleri ve deyimleri buradan gelmektedir.

Tafra Sözcüğünün Kökeni ve Anlamları

Tafra sözcüğünün Arapça kökenli olduğu ve Arapçadaki “ tfr” kökünden geldiği” hoplamak sıçramak” gibi anlamlar taşıdığına dair görüşler kesinleştirilememiştir.

Tafra sözlüklerde : “atlamak, âniden sıçramak”^[1],  “ Yukarıya sıçrama, atlama. Yukarıdan atıp tutma” ; ^[2] “hoplama - küstahlık, mağrurluk" “^[3];  “İrtifâi rütbe-i ilmiye” yani, ilmiye sınıfında rütbe, derece alma,  makamda yükselme;  “kendini yüce gösterme” ^[4] gibi anlamlarla tarif edilir.

Tafra fürûş: فروش طفره : Arapça Farsça bileşik isim)  yukarıdan atıp tutan

Tafra Fürûşâne: (Arapça Farsça bileşik isim)  yukarıdan atıp tutan bir halde davranış

Tafra endâz:  kendini büyük gösterecek şekilde tafra atan

Tafra sözcüğü esasında “mesafenin bir kısmını sıçrayarak geçtiğini ileri süren, anti-atomcu tabiat felsefecilerinin “ kullandığı bir terimdi. Hatta eski devrilerde medreselilerin mülazımlıktan kazaskerliğe kadar yükselmelerini terfi almalarını da ifade etmekteydi.

Örneğin aşağıdaki beyitte, tafra makam elde etmek rütbe almak anlamında kullanmıştır.

Tafralanıp kalmasın dûn rütbede bu çâkerin

Cümleden âlâ değilse cümleden ednâ mıdır ?  Sünbüzade Vehbi

Senin çâkerin ( kölen, esirin, kulun ) bu düşük rütbeden yukarı makama çıkmak için hoplayıp zıplama durumunda kalmasın zaten üst makamdakilerden daha kıymetli değilse de  daha da aşağı değil

 Fakat zamanla edebiyatta ve gündelik hayatta kendisini olduğundan yüce göstermek, öyle olmadığı halde önemli biri gibi görünmek, çalım satmak anlamlarında bir kelime olarak kullanılmıştır.

Tafra sözcüğü şiir ve edebiyat dünyamızda sık sık karşımıza çıkar.

Seni ağyardan bir iki gün alsak salındırsak

Ne var bir tafra satsak serv-i nazım biz de yârâna   Nedim

Cerâğ-i padişahiyim kulun Raşid gibi ben de

Ne var bir tafra atsam iltifata olsam erzâni  Seyyid Vehbi

Ağrımaz muhtesipler tafrasından başı hammarın

Onun derd-i seri bed- mestlerin gavgasındadndır. Sabit[5]

Bülbüle tafra satıp ol müteseyyid gonca

Türkürür müşt-i inâda mütemerrid gonca Sabit

KAYNAKÇA

[1] BURHAN KÖROĞLU, https://islamansiklopedisi.org.tr/tafra

[2] https://www.luggat.com/Tafra/1/1

[3] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/tafra

[4] https://www.osmanlicasozlukler.com/lugatinaci/tafsil-80268-nf9.html

[5] A.T. Onay, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, MEB- 1996- s. 468