TASHİFNEDİR

Osmanlıca yazılışı: tashif : تصحيف

Çoğulu: Tashifât

Tashif sözcüğünün kökeni Arapçadır. Arapça” shf “ kökünden gelir. Bu nedenle okunan şeyler satan anlamındaki “sahaf;  “yanlış okuyan” anlamındaki “ṣaḥafі “, “birbirine benzeyen harflerin sayfada hatalı kaydedilmesi” anlamına gelen “ tasahhuf” ; yanlış okıyan anlamına gelen “musahhif “ sözcükleri ile aynı kökene dayanır.

Tashif sözcüğü sözlüklerde “ Yanılarak yanlış kelime yazma, kelimeyi yanlış yazma. Tağyir etme, değiştirme., hem anlamı, hem de kelimeyi değiştirme. Yanılıp yanlış kelime yazma.[1]“Bir sayfada birbirine benzeyen harflerden oluşan kelimeleri yanlış okumak, yanlış yazmak veya yanlış rivayet etmek” anlamları ile tarif edilir.

EDEBİYATTA TASHİF

Bir kelimenin şeklini noktalarını değiştirmeye denmiştir.  Tashif eski edebiyata Osmanlı alfabesine göre yazılışları arasında, esre, üstün, hemze veya nokta gibi pek az fark bulunan kelimelerin şeklini esre, üstün,  hemze veya noktalarını bilinçli veya yanılgı neticesinde değiştirerek anlam oyunları ve değişikliği yapmak veya bilmece veya muamma yapıldığını fark ettirmek amaçlı yapılmıştır. Örneğin Osmanlıcadaki  re harfi ile zı , sin ile şın , sad ile dat gibi harflerin yazımı arasında  sadece nokta farkları vardır. Bu noktaların ilave edilmesi veya kaldırılması sözcük üzerinde bir anlam oyunu yapıldığını vb fark ettirmiş olur.

Örneğin sur kelimesini şûr, kör sözcüğünü göz şeklinde yazarak bilmece veya muamma yapılabilir. “Tashif bir kelimenin şeklini, noktalarını değiştirmek, meselâ sûr’u (ﺳﻮﺭ) şûr (ﺷﻮﺭ), göz’ü (ﮔﻮﺯ) kör (ﻛﻮﺭ) şeklinde yazmaktır ”[2]

Tashif, özellikle muamma amaçlı dize, beyit ve kıtalarda kullanılmıştır

KAYNAKÇA

[1] https://www.luggat.com/tashif/1/1

[2] Tâhirü’l-Mevlevî, Edebiyat Lüğati, Enderun , 1996,s. 149