Taşizim

                  

 

 

Taşizim Kelime anlamı olarak : “Doğa biçimlerini değil, boya biçimlerini değerlendiren ve boya vuruşundan doğan görüntünün, insanın iç coşkusunu anlatmaya yeter olduğunu savunan Soyut Sanat  ve resim anlayışı.”  [1]

“Fransa'da, temsilcileri Vasarely, Dewasne, Dyrolle ve Mortensen olan Konstrüktivizm üzerine, kesin bir tepki yapan ve adına sanat eleştirmeni Seuphor tarafından "Tochisme" yani "Lekecilik" denilen resim üslûbu”[2] gibi şekillerde tarif edilmektedir. Terim ilk olarak Fransız eleştirmen Tapie tarafından önerilmiş ve Fransızca da tache (leke) sözcüğünden türetilmiştir.  Fransız eleştirmen ve ressam Michel Tapié tarafından yazılan Un Art autre (1952) adlı kitapla tüm dünyaya duyurulmuştur.[3]

 “Bu anlayış, önceden kararlaştırılmış bir resmetme eylemini yadsıyarak, sanatsal yaratmada rastlantısallığın ön plana alınmasını öngörmektedir. “ [4]

Anlamında kullanılmaktadır.  Bu söz için lekecilik karşılığı önerilmiştir.

Bu kelime resim sanatında  “ ressamın tuval ya da kâğıt üzerine düşünmeden boya serperek oluşturduğu lekelerin etkisine dayanan resim anlayışı. Doğa biçimlerini değil, boya biçimlerini değerlendiren ve boya vuruşundan doğan görüntünün insanın iç heyecanını anlatmaya yeter olduğuna inanan sanat anlayışı.”  Olarak tarif edilir.

Bu anlayış önceden bir resmetme eylemini yadsıyarak, sanatsal yaratmada rastlantısalcılığın ön plana alınmasını öngörmektedir. Amerika'da ortaya çıkan soyut  Dışa Vurumculuk akımının Avrupa sanatındaki  bir benzeri olarak değerlendirilebilir. Bu akıma verilen diğer adlar l'art informel (Amerikan sanatındaki action painting benzeri) ve abstraction lyrique (Amerikan sanatındaki Lyrical Abstraction benzeri)dir.[5]

Taşizim resim sanatında “hareket resmi, boyanın tuval üzerine döküldüğü veya atıldığı resim yapma tekniği olarak kabul gören “Action-painting  resim anlayışının bir türü olarak da kabul edilebilr. Action-painting   “resim yüzeyine anında ve dikkatsizce dökülen, damlatılan veya sürülen boya yoluyla fiziksel hareketi vurgulayan bir Resim üslubudur. 1940'lar ile 1960'lar arasında yaygınlaşmış,  soyut dışavurumculuk ile yakından ilgili bir resim anlayışı olarak görülmüş, hatta zaman zaman aynı anlamda da kullanılmıştır.  Bir Fransız resim akımı olan Tachisme ile de yakından ilgilidir.”   [6] Bu bakımdan Action-painting resim akımında olduğu gibi taşizim taraftarı olan Ressamlar da düzensiz biçimli renk lekeleri ve damlaları kullanarak çalışan sanatçıların Resim  yapma tutumu olarak değerlendirilir.

Kübizme tepki olarak doğan taşizm; ani fırça darbeleri, damla ve lekelerle özdeşleştirilmiş ve zaman zaman da Georges Mathieu, Camille Bryen ve  Hons Hortung  gibi ressamların sayesinde hat sanatını andıran bir kimliğe bürünmüştür.

“Taşist anlayış ilk olarak Amerika'da Mark Tobey (1890 doğumlu) de görülmüştü. O, içinde renkli unsurları bir merkeze bağlamadan tuvalin bütün yüzeyine yayarak, resmin akışını süratlendiren çalışmalarıyla Avrupa resminden ayrılıyordu. Hem fikir, hem de biçim olarak onun resim anlayışı Avrupa geleneklerinden uzaktı.” [7] Anlaşıldığına göre Tobey bu resim anlayışını ÇİN  Resim  sanatından  esinlenerek oluşturmuştur.  Tobey 1922'de Reng Kwei isminde bir Çinli sanatçı ile tanışmış ve ondan Doğu-Asya fırça kullanma tekniğini öğrenmişti.   Japonya'ya ve Çin'e de seyahat yapan Tobey Uzak-Doğu felsefesini tanımış Taşizmin ilk örnekleri sayılabilecek resimlerini bu etkiler altında oluşturmuştur. [8]

Taşizim resmine ilham veren diğer bir ressam ise Amerikalı Jackson Pollock (1912-1956) tur. Action-painting  resim anlayışının kuramcısı olan Jackson Pollock 1940’tan itibaren leke düzenli eserlerini yere serdiği tuvallere serperek, damlatarak, sürterek, sıçratarak, hatta uzuvlarını boyayıp tuvale değdirerek büyük boyutlu resimler yapmıştı.

Jackson Pollock’tan ve Tobey’den esinlenerek Taşizmi oluşturan ilk ressamlar Amerika'dan çıkmıştı. Taşizim de  Action-painting  resim anlayışı gibi Amerikan kökenli bir resim akımı olarak odoğdu. Fakat Avrupa, Fransa ve Paris’te de kısa zamanda taraftar bulmuştu.  Fakat  “ Taşizm, Paris'te kendi karakterindeki bir anlayışla karşılaştı. Avrupa'daki eğilimin elebaşısı Alman Wois (Otto Wolfgang Schulze) (1913-1951) 1945'de Paris'te Drouin'in galerisinde halk önüne yeni eserleriyle çıktı. Fransa'da Taşist ressamlar el üstünde tutulmuşlar ve resimleri dünya müzelerine girmiştir. 1921 doğumlu olan ve Batı'da çok etkili olmuş bulunan Georges Mathieu, Camille Bryen ile ilk " NON-FİGÜRATİ on psychique" gurubunu kurmuştu. Michel Tapie de Celeyran (Toulouse-Lautrec'in bir yeğeni) Taşistler'in edebi alandaki savaşçısı olan bir Amerikan dergisinde, Mathieu'nun büyük tarihi resmi olan "Bouvine-Meydan Savaşı'nı boyarken nasıl hareket ettiğini anlatıyordu. “ [9]

Paris Okulu terimi II. Dünya Savaşı'nın ardından taşizm yerine kullanılmaya başlamıştır. Bu akımın önemli destekçileri arasında Jean Dubuffet, Pierre Soulages, Nicholas de Stael, Hans Hartung, Serge Poliakoff ve Georges Mathieu gibi sanatçılar bulunmaktadır.

TAŞİZİM RESSAMLARI

Taşiizm resim anlayışın önemli ressamlarından birisi olan Georges Mathieu, Camille Bryen ile ilk "Non-Figuration psychique" gurubunu kurdu. Bu grup Kaligrafiye benzer bir Taşizm ekolü oluşturdu. Alman’ya nın Leipzig kentinde 1904 yılında doğan Hons Hortung (1904 doğumlu) Arap kaligrafisini anımsatan bir tarz oluşturmuştu. Kanadalı ressam Paul Riopeiie, Almanya'da Korl Otto Goetz (1914 ) de Taşist ressamlar olarak kabul görülen ressamlardandır.

Taşizm'in dışında kalıp, halen kişilikleri ile resimde boya-resme değer veren sanatçılar arasında Fransız ressamlarından Monessier (1911 doğumlu), Soulage (1919 doğumlu), Bissiere (1888 doğumlu) ve memleketimiz sanatçılarından olup Fransa'da tanınmış olan Nejat (1923 doğumlu) adlı ressamlar da vardır.  [10]

 

 Taşist Resim Sanatçıları

•     Pierre Alechinsky (1927)
•     Karel Appel (1921-2006
•     Jean René Bazaine (1904 - 2001)
•     Roger Bissière (1888 - 1964)
•     Norman Bluhm (1921-1999)
•     Camille Bryen (1902 – 1977)
•     Alberto Burri (1915 - 1995)
•     Jean Dubuffet (1901 - 1985)
•     Jean Fautrier (1898 - 1964)
•     Sam Francis (1923 - 1994)
•     Elaine Hamilton (1920)
•     Hans Hartung (1904 - 1989)
•     Paul Jenkins (1923)
•     Asger Jorn (1914-1973)
•     André Lanskoy (1902 - 1976)
•     Georges Mathieu (1921)
•     Henri Michaux (1899 - 1984)
•     Ludwig Merwart (1913 - 1979)
•     Jean Miotte (1926)
•     Ernst Wilhelm Nay (1902 - 1968)
•     Serge Poliakoff (1900 - 1969)
•     Maria Helena Vieira da Silva (1908 - 1992)
•     Pierre Soulages (1919)
•     Nicolas de Staël (1914 - 1955)
•     Michel Tapié (1909-1987)
•     Antoni Tàpies (1923)
•     Bram van Velde (1895 - 1981)
•     Wols (Alfred Otto Wolfgang Schulze) (1913 - 1951)
•     Zao Wou Ki (1921)
•  

KAYNAKÇA

 

• [1] https://www.nedirnedemek.com/ta%C5%9Fizm-nedir-ta%C5%9Fizm-ne-demek
• [2] https://www.kozanbilgi.net/arsiv.asp?id=13233
• [3] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ta%C5%9Fizm
• [4] http: https://www.kozanbilgi.net/arsiv.asp?id=13233 Son Erişim, 12-10-2012
• [5] https://tr.wikipedia.org/wiki/Ta%C5%9Fizm
• [6] https://www.edebiyadvesanatakademisi.com/sanat/345-action_painting_eylem_resmi_akimi.html
• [7] https://www.kozanbilgi.net/arsiv.asp?id=13233
• [8] https://www.kozanbilgi.net/arsiv.asp?id=13233
• [9] https://www.kozanbilgi.net/arsiv.asp?id=13233 Son Erişim, 12-10-2012
• [10]  Anonim, Lekecilik (Taşizm) https://www.belgeler.com/blg/2c5q/lekecilik-taizm, Son Erişim, 12-10-2012