Teber

Osmanlıca yazılışı: teber / تبر

Teber Kökeni ve Sözlük Anlamları

Teber sözcüğünün kökeni hususunda kaynaklar hem fikir değildir. Türkçe Etimoloji Sözlüğüne göre kökeni balta anlamına gelen Farsça tabar “تبر “ sözcüğüne dayanır.[1] TDK ‘ya göre ise teber sözcüğünün kökeni Arapçadır ve Arapça "تبر" (tabr) kelimesinden türetilmiştir.

Kökeni hakkında farklı görüşler olmasına rağmen "Teber" kelimesi sözlüklerde “bir şeyin veya nesnenin keskin, sivri ve ucu sivri olan bir parçası “[2] , “dervişlerin taşıdıkları uzun saplı ve yarım ay şeklindeki balta. Meşin bıçağı”[3], ve balta anlamını ifade eder

Teber sözcüğü, genellikle savaş veya av için kullanılan mızrak, kılıç veya benzeri kesici ve delici aletlerin uç kısmını da ifade eden Divân şiirinde eski devre ait silahlar arasında anılan bir alettir.

Ancak Alevi- Bektaşi kültüründe teberin sembolik özellikleri ve anlamları da vardır. Nitekim özellikle Alevi – Bektaşi- Haydari dergâhlarına mensup birçok derviş kendilerini tarikatlarını vb belli etmek için uzun saplı ve yarım ay şeklindeki baltalar taşımışlar ve bu baltalara da teber demişlerdir.

Bazı inanışlara göre teber putları kıran Hz. İbrahim'den kalmıştır. Teber eğer mürşit elinde ise mürşidin Ali- Muhammedi’ye düşmanlarına boyun eğmediğini ve dervişlerin nefs putlarını kırmaya azmettiğini ifade eder. Teber eğer derviş elinde ise, "Teberrâ ehlindenim, kendi nefsimi elimdeki teber ile devirmeye azmettim." manasına gelmektedir.

Eski dere ait teberler çelik, pirinç, dövme demirden vb imal edilmiş bazılarının üzerine altın ve gümüş kakma tekniğiyle desenler, tugralar vb çizilmiştir. Özenle yapılmış teberlerin üzerinde teberi imal eden ustanın, yadigâr bırakılan kişinin ismi, hatta taşıyan kişinin tarikatını vb ifade edecek şekilde beyitler de kazılmıştır.

Dervişlerin taşıdıkları teberlerin üzerinde "Destime aldım teberi/ Kimseden etmem hazeri" beyti yazılı [4]olurmuş. Malsız mülksüz, yersiz yurtsuz,  ehliyetsiz, ellerinde teber ile dolaşan, Bektaşi Kalenderi dervişlerini ifade eden “ tiğ u teber Şâh-ı Merdân” deyimi dilimizde halen de yaşamaktadır.

• Düşmenin mergi için şiven eder hîş u tebâr
• Eline alsan eger reznı günü tîg u teber  Osman Nevres
• 
  
• Hâleden giymiş eteklik teberi duşunda
• Meh-i yek-hefte olup peyki eder cevlânı Nâdirî [5]

KAYNAKÇA

• [1] https://www.etimolojiturkce.com/kelime/teber
• [2] https://sertifika.subu.edu.tr/teber-kelime-anlami-nedir-tdk#:~:text=K%C3%B6keni%3A%20%22Teber%
• [3] https://www.osmanice.com/osmanlica-31500-nedir-ne-demek.html
• [4] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiir Sözlüğü, s. 457
• [5] İskender Pala, Ansiklopedik Divan Şiir Sözlüğü, s. 457