Tümleç Nedir
Fransızca : complement
İNGİLİZCE: complement
Almanca : ergonzung objekt
Osmanlıca: meful, mütemmim
Arapça :
Kelime türü: İsim –- Dilbilimde bir terim
FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ: değer vurgusu, mantık vurgusu, sözdizimi vurgusu)
TANIMLAR
Tümleç terimi “ bir şeyi tümleyen şey” anlamına gelen tüm sözcüğünden türetilmiş bir terimdir.
Tüm+ leç
Tümleç terimi: tümcede, eylemin anlamını çeşitli yönlerden tümleyen ve herhangi bir ad durumunda bulunan sözcük, ilgeç alan ad ya da tamlama anlamındadır.
“
Genellikle fiilin anlamını çeşitli yönlerden tamamlayan, herhangi bir ad durumunda bulunan, edat alan ad veya tamlama, “
[1]
“Genellikle eylemin anlamını çeşitli yönlerden tümleyen ve herhangi bir ad durumunda bulunan, ya da ilgeç alan sözcük veya tamlamadır. “[2]
Ali ev satın aldı = Ali ne satın aldı = ev
Sis bütün limanı sarmıştı :
Örneğin: “ Yağmur bütün gün yağdı .” tümcesinde “bütün gün “ tümleçtir.
Dolaylı Tümleç
Tümleç yüklemin yöneldiği, bulunduğu, çıktığı durumu gösterir. Başka bir deuişle ismin , - e, -de, -den hallerinden birini almış olan sözcük cümlede tümleç görevindedir.
“
Cümlede yüklemin anlamını çeşitli yönlerden tamamlayan ve kesinleştiren; bulunma, yönelme ve çıkma durumu eklerinden biriyle veya bir edatla birlikte bulunan yalın veya grup durumundaki adın cümle bilgisindeki adlandırılışı. Başka bir anlatımla, bulunma, çıkma ve yönelme durumu ekleri veya bir edat almış bulunan tümleç türü”
[3]
Yükleme –e, -de,-den hal eklerinden birini alarak nere, nerede, nereden, kime, kimde, kimden vb sorularına cevap veren sözcük ya da söz öbekleri dolaylı tümleç tir.
“ Cebindeki bütün paraları bana verdi.”
yükleme “kime” sorusunu sorduğumuzda çıkan cevap bana sözcüğüdür. O halde “bana” sözü dolaylı tümleçtir.
“ Seninle haftaya görüşürüz.”
Doktor, hayatında ilk olarak beğenilmekten, benimsenmekten, hele hele deli gibi arzuladığı sevilmekten hoşlanmamış, gurur duymamış, aksine hüzünlenmişti.
Yükleme “ne zaman” sorusunu sorduğumuzda “-e” hal eki almış haftaya sözcüğü karşımıza çıkar. Haftaya zaman da bildirdiğinden değildir.
Şükriye başını (nesne) onun omuzuna (dolaylı tümleç) yaslamıştı
Basık tavanlı, tütmüş sobası, pis cigara dumanlarıyla dolu bir kahvede (zarf tümleci) İnsanlar toplanmışlardı
[1] https://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=T%C3%9CMLE%C3%87
[2] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982
[3] BSTS / Gramer Terimleri Sözlüğü 2003