1-Kök-Böri: ( Gök Kurt- Bozkurt )  İslamiyet öncesi destanların pek çoğunda görülen   totem motiftir. Bozkurt, destanlarda  Türklerin  yeniden türemesini sağlayan ( Ergenekon)  yol gösteren, (  Bozkurt, Oğuz destanı ) ve savaş gücünü temsil eden bir  motiftir. Bozkurt, destanlarda Tanrı kurt, anne kurt, ordulara yön gösteren veya  önünde yürüyen  bir motif  olarak geçer. Türkler bozkurta  tanrısal bir özellik de katmışlar, kendilerinin bozkurt soyundan geldiklerine, inanmışlardır. Uygur  Türeyiş Destanı’nda Tanrı bir erkek kurt şeklinde yere inmiş, bir Türk hakanının kızı ile evlenmiş ve Uygur nesilleri böyle türemiştir.

 

2-Işık: Bu motif  birçok destanlarımızda gökten inen  ilahi bir hayat  verici olarak karşımıza çıkar. Destan kahramanları; bu kahramanların eşleri veya  kendileri  ilahî bir ışıktan doğarlar. Gökten inen bu ışık  Gök Tanrı tarafından gönderilen kudretten gelmektedir.  Kadınlar veya eşler bu ışıktan ortaya çıkar. Şamanist inanca göre gök on yedi kattan oluşmakta Gök Tanrı en üstte bulunmaktadır.  İyi ruhlar  bu katmanlarda  kuş şeklindedir ve göklerin katmanlarında olurlar. O yüzden hemen her  Türk boyunun bir kuş ongunu vardır.  

 

3-Rüya: Destan kahramanları önemli bir hadiseden önce olacakları rüyalarında görürüler. Rüyalara göre davranmak veya rüyanın işaretine göre karar vermek  başlıca motiflerdendir. Rüya motifine Dede Korkut, Manas Destanı ve Battal Gazi Destanı'nda da rastlanmaktadır.

 

4-Ağaç: Ağaç motifi, Türk destanlarının asıl ögelerinden birisidir.  Göktürkler ve Uygurlar ağacı kutsal kabul etmişler, ağacı ve  orman bütünü ile bir kült olarak görmüşlerdir.  Günümüzde bile ziyaret olarak kabul edilen ağaçlara çaput bağlamak bu inancın ve kültün devamıdır. Ağaç motifi hemen her Türk destanında  görülür.  Destanlarımızda  ağaç motifi üç yönüyle Sığınak (Oba), Ana ya da Ata, varlığı, devleti temsil eden semboldür.  İnsanlığın yaratılışı hakkındaki Türk düşüncesine göre Tanrı, yeryüzündeki dokuz insan cinsini, bu insanlardan önce yarattığı dokuz dallı ağacın gölgesinde barındırmıştır. Oğuz Kağan destanında Oğuz Kağanın eşi  kutsal bir ağacın içine düşen ışıktan çıkmıştır.

 

5-Kırklar: Bu motif, kahramanlar etrafındaki gücü temsil eder. Kırk sayısı bazı eşya ve davranışları sınırlar. Oğuz Kağan’ın kırk günde yürümesi, konuşması gibi. Kırk sayısı görünmez âleminden gelen koruyucu, güç verici kutsiyete erişmiş şahısları da simgeler. Yırca üç, yedi ve kırk  destanlarımızdaki formel sayılardandır.

“Oğuz kırk günde yürür, kırk günde konuşur, Kaf Dağı’nın etrafını kırk günde dolaşır, verdiği şölende kırk kulaç yüksekliğinde direk diktirir ve kırk masa hazırlatır. Dede Korkut, Manas, Battal Gazi, Danişment Gazi ve diğer destanlarda ise kırk motifi kahramanın etrafında bir kuvvet haline gelen kırk alp veya kırk ereni ifade eden bir kavramdır.”

 

6-At: Türk halkının göçebe kültüre dayanması atı çok önemli hale getirmiş,  At destanlarda da önemli bir motif olmuştur.  At aynı zamanda  bir tür dinsel totem özelliği  de taşır. Eski Türklerde ölenlerle beraber atının  da mezarına gömülmesi  bu kutsallıkla da ilgilidir. Destan kahramanları atlarıyla birlikte ifade edilirler. Örneğim Manas Destanında Manas atıyla birlikte ölür ve dirilir.

 

7-Ok-Yay: Destanlarda maden isimlerinin sıkça geçmesi Türklerin savaşçı bir ulus oldukları kadar savaş aracı üretmede de usta olduklarını gösterir. Destanlardaki maden isimleri tamamıyla Türkçedir. Bu da Türklerin çok eskiden beri madencilikle uğraştıklarının delilidir. Ok - yay motifi destanlarda sadece savaş aracı olarak geçmemiş, Türk üstünlüğünü ifade etmiş, hukuki bir sembol haline gelmiştir.

 

8-Mağara: Bu motif destanlarda sığınak ve ana karnını temsil eder. Bazen de ilahî buyruğun tebliğ edildiği yer olarak karşımıza çıkar. Bazı Türk boylarında mağara evlerinin bulunduğu bilinmekte olup Türk Şamanizm’inde yer altının karanlıklarına uzanan mağaralar dünyasının önemi hep ön planda tutulmuştur. Gök Börü Destanı’nda bir bataklığa bırakılan çocuk, bir dişi kurt tarafından denizin kıyısındaki bir mağaraya kaçırılır. İslâmî destanlarda Battal Gazi'nin atı Aşkâr bir mağarada şekil aldığı gibi, rivayete göre Köroğlu'nun ölümü ile Kırat da bir mağaraya girerek kaybolmuştur.

 

9-Ak Sakallı İhtiyar: Destanlarda hakanların akıl danışıp öğüt  aldıkları   toplum önderleridir. Hakanlara yol ve iz gösterip töreleri hatırlatan hakanların danışmanı niteliğini gören kutsal büyüklerdir. İslami dönemde motif özelliğini korumuz, Pir, Aksakallı Dede, kimliğini korumuştur. .

 

10-Yada Taşı:  Veya Kutsal Kaya  Bu taş destanlarda millî birlik ve bütünlüğü, halkın mutluluğunu ve devletin idealini temsil eder. Bu taş ülkeden çıkarıldığında birlik ve bütünlük bozulur ve kıtlık baş gösterir. Göç destanında kutsal kaya dan parça verildiği için felaketler başlamıştır.  Elif ile Mahmut Hikâyesinde Gence’yi koruyan taşlardan söz edilir. Eşref bey hikâyesin de Gence’de bulunan kutsal taşlar önemli bir motiftir.

 

11-Hızır motifi, destanlarımızda destan kahramanına yol gösterip yardım eder. En umulmadık ve en çaresiz anlardan aniden ortaya çıkar. Güçlüklerden kahramanları korur. Hızır özellikle İslami dönem destanlarımızda ortaya çıkan bir motiftir.

12- Geyik MotifiTürk kültüründe  bilinen hayvanlardan biri de geyiktir.  Bazı Türk boylarında yerini dağ keçisi de  alabilmektedir. Geyiğin kutsallığı nedeniyle geyik boynuzunun kimi evlerde uğur için duvara asıldığı bilinmektedir.  Geyik motifi İslamiyet’ten sonraki destanlarımızda da karşımıza çıkar.

 

13.Ok ve Yay:  Ok, yay,  at ve kılıç destanlarımızda en sık geçen  motiflerden biridir.  Ok ve yay destan kahramanının  maharetini sergileyen bir vasıta olarak kabul görür

 

14-Kaz Motifi: Kaz, eski Türlerde  kutsal  sayılan  hayvanlardan biri olmalıdır.  Şu Destanında  Hakan Şu İskender’in beklerken her gün kaz yüzdürerek kazı seyretmektedir. Uygur ve Göktürk destanlarında da  kazları yüzerken seyretmek  motifine rastlanılmıştır.  Kadınları kaza benzetmek de destanlarımızda  sık sık görülen bir unsurdur.