KategorilerDİL BİLGİSİSözlük Edebiyat Dil Atasözü DeyimÜ ile Başlayan Dilbilim Terimleri Üç nokta- Üleştirme- Ünlü...
Ü ile Başlayan Dilbilim Terimleri Üç nokta- Üleştirme- Ünlü...
24.06.2015
-Ü
ÜÇ NOKTA .ing. ellipsis:Noktalama imlerinden biri. Görevleri :
1 — Tümce bitmeden sözün maksatlı bir kesilişini göstermek için kullanılır. Örneğin:
— Anneniz rahatsızmış nasıl oldu?
— Onu bir hafta önce...
2— Bir takım bölümler, örnekler sayıldıktan sonra benzerlerinin de o hükme sokulacağını anlatmak için kullanılır. Örneğin: Sınıfta pek çok çalışkan öğrenci vardı; Hatice, Ahmet, Evren... 3—Heya-cancanh ve etkli bir tümceden ya da sözden sonra konur:. «Bugün savaş günü değil...*
ÜÇÜNCÜ KİŞÎ : Kendisinden söz edilen kişi ya da kişiler. O, onlar vb.
ÜLEŞTİRME SAYI SIFATI. Varlıkların sayısını üleştirme (paylaştırma) yoluyla belirten sıfat: Birer oyuncak, ikişer lira, üçer top, yüzer zıpzıp vb.
ÜNLEM. ing. exclamation: Bir duyguyu anlatan ya da doğa sesle¬rini yansıtan sözcük: Ay, of, şırıl şırıl, vah vah, yaşa mırıl mırıl, şangır şungur, vb.
ÜNLEM İMİ .ing. exclamation mark: Noktalama imlerinden biri. şaşırma anma, heyacan buyruk, alay, sevinç vb. duyguları anlatan tümce ya da sözlerden sonra konur.: Aman ne tatlı çocuk bu!; Haydi, koş bakalım!;Eh, fena de¬ğil! vb.
Ünlem Cümlesi :ing. exclamation sentence: Korku, acıma, şaşırma, sevinme, kızma gibi ansızın beliren duyguları anlatmaya yarayan cümlelere, anlamları yönünden ünlem cümlesi denir. Örnek :
Ah, elim yandı!Kapıyı açtım ki bir de ne göreyim!Oh, okul bitti, rahat bir nefes alalım! O... kimler gelmiş, kimleri görüyorum! Elimi cebime attım ki cüzdan yok!
ÜNLÜ. ing. voice: Ses yolunda bir engele uğramadan çıkan ve tek başına okunabilen ses (harf): a, e, ı, i, o, ö, u, ü, vb.
Ünlü Birleşmes i (Synizesis) bkz. Sesli, Ünlü düşmesi : Türkçe asıllı kelimelerde iki ünlü yan yana gelmez. böyle durumlarda iki vokal birleşerek tek vokal haline dönüşür:kahve altı>kahvaltı ,ne için>niçin,ne asıl>nasıl,ne oldu>noldu
Ünlü Çatışması (Synaeresis) bjz. Kaynaştırma ünsüzleri: ünlüyle biten bir sözcük, ünlüyle başlayan bir başka sözcükle birleşik sözcük kurarken ünlülerden biri /y/ sesine dönüşür. buna ünlü çatışması (alm. synarese; fr. synérèse; ing. syneresis) denir. ne ise > neyse ,,bu ile > böyle,o ile > öyle
ÜNLÜ DÜŞMESİ : bkz AŞINMA,ORTA HECE DÜŞMESİ, SES DÜŞMESİ. Kelimede var olan bir sesin çeşitli sebeplerle düşmesi, karaca oğlan = karac(a)oğlan, ne imiş= neymiş, fikir= fikrimiz
Ünlü Göçüşmesi (ing.Crasis): Göçüşme (metatez), genel olarak, "kelime içindeki komşu veya uzak seslerin yer değiştirmesi olayı" (Korkmaz, 1992, 74) ilgili kaynaklarda yalnızca ünsüzlerin yer değiştirmesine ilişkin örnekler bulunmakta, ünlülerin yer değiştirmesine değinilmemektedir. toprak'tan: torpak.çömlek'ten: çölmekigömlek'ten: gölmekikibrit'ten: kirbitiekşi'den: eşkiimerve'den: mevre
ÜNLÜ UYUMU .ing. vowel harmony: Türkçede; sözcüklerdeki ünlüle¬rin incelik, kalınlık ya da düzlük, yuvarlaklık bakı¬mından benzeşmesi kuralı. Bk. Büyük ünlü uyumu, Küçük ünlü uyumu.
ÜNSÜZ. ing. consonant,almn.Konsonant,frnsz.consonne: Ses yolunda engele uğrayarak çıkan ve ünlülerle birleşmeden okunmayan ses (harf): b, c, s, f, g, m, n, p, r, ş, v, y, z vb.
ÜNSÜZ DEĞİŞİM İ: Alm. Lautverschiebung; Fr. Mutation consonantique; İng. Consonant mutation: Türkçede, sözcük sonunda yer alan ünsüzlerden biri, çeşitli nedenlerden değişerek bir başka ünsüze dönüşür.Kitap > kitab feryad >feryat
Cevab > cevap ferd >fert,Ağaç : ağacı, Tahrip etmek : tah-ri-bet-mek /Sahip olmak : sa-hi-bol-mak , Döğmek : dövmek/ Koğmak : kovmak/beğen- : beyen-öğle : öyle/ Cenk : cengi / Denk : dengi
ÜNSÜZ UYUMU. Türkçede; sert ünsüzle biten bir sözcüğe c, d, g ünsüzleriyle başlayan bir ek gelince ekin başında ikünsüzün sertleşmesi kuralı. Örneğin: Atdan (attan), ekmekçi (ekmekçi), yapdırmak (yap¬tırmak) , alışgın (alışkın) vb-
ÜNSÜZ YUMUŞAMASI : bkz YUMUŞAMA
ÜNSÜZ SERTLEŞMESİ : bkz. SERTLEŞME,
ÜSTÜNLÜK DERECESİ. En ve pek belirteçleriyle sıfatların ya da başka belirteçlerin anlam bakımından iyice güçlendirilmesine denir.: En güzel yıllar sizin olsun, pek çok işin üstesinden pek güzel geldi. vb.
ÜSTÜSTE İKİ NOKTA / (Açıklama noktası).ing.colon: Noktalama imlerinden biri. Görevleri : 1 — Açıklama gerektiren sözün ya da tümcenin sonuna konur. Örneğin: Noktalama işaretleri: Nokta, virgül, iki nokta, ayraç, kesme im'i..
2 — Yazıda tırnak içinde gösterilecek sözden önce konur. Örneğin: Saymın der ki : « Av eti etiniz olsun.» — Yazıda karşılıklı konuşmaların başlayacağını bildiren sözlerden sonra konur.
Örneğin:Adam:
- Bu yıl ekinler sararmadı dedi. Kadın:- Daha vakti var . Havalar sıcak gidiyor.
