ULAÇ NEDİR - Bağ-Fiil - Zarf-Fiil
Fransızca : Gérondif, converbe
İNGİLİZCE: Gerund.
Almanca : Gérundif, Gérundium
Osmanlıca:
Arapça :
Kelime türü: İsim –- Dilbilimde bir terim
FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ: Bağ-Fiil (Zarf-Fiil
TANIMLAR
“Belirteç olarak kullanılan eylemsi “
[1]
“Kurduğu önermeyi arkadan gelen başka bir önermeye bağlayan, belirteç olarak kullanılan eylem soylu sözcük; “
Fiillere, bağ-fiil eklerinin getirilmesiyle yapılan - eylemsi- fiilimsilerdir.
Bağ – fiil eklerini alarak ulaç, bağ fiil, zarf fiil haline dönüşen bu tür fiilimsiler cümlede genellikle zarf olarak kullanılan fiilimsilerdir. Bu tür fiilimsiler Zarf görevinde bulunurlar .
Ulaç - Bağ-Fiil - Zarf-Fiil Ekleri:
- -ip, (-ıp, -up, -üp),
- -arak (-erek),
- -madan (-meden),
- -maksızın (-meksizin),
- -dıkça (-dikçe, -tıkça, -tikçe),
- -ınca (-ince),
- -alı (-eli),
- -ken,
- -a ( ... -a ... -a),
- ... -r ... -maz ( ... -r ... -mez),
- -asıya (-esiye),
- -casına (-cesine)"
Gel-ip, gelerek, gelmeden, durmaksızın, ağladıkça, görünce, olalı, olurken, koşa, koşa, gelir gelmez, ölesiye, ölürcesine
"Çalışınca olduğunu göreceksin ."
" Yalnızlık onu gittikçe sarsmaya başlamıştı ."
“ Notlarını hesaplamadan nasıl bıraktın onu ?"
" Okula gidip hemen geri gelecekti."
Söz konusu ekleri aldığı halde bağ fiil görevinde olmayan sözcüklere dikkat edilmelidir. Bazı sözcükler bağ fiil eklerini almış görünse de bağ fiil olmayabilir.
Alman sporcular yarışmadan çıktı . (ad)
Bizim ekip hemen duruma müdahale etti. (ad)
O köy derince köyü değildir. . (ad)
Bomba sokakta derince bir çukur açtı. ( sıfat )
» Zarf-fiil eklerinden "-ken" ad soylu sözcüklere de eklenebilir. Bu defa isim soylu bir sözcüğe eklendiği için elbette ki zarf fiil olamayacak; eklendiği sözcük zarf olacak ama ; ama eylemsi olamayacaktır.
Ben otobüsteyken olay meydan geldi.
Öğrenciler içerideyken öğretmen dışardaydı. d
[1] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982