ULAÇLI BİRLEŞİK FİİL - Bağ - Zarf-Fiilli Birleşik Eylem
28.03.2018ULAÇLI BİRLEŞİK FİİL - Bağ - Zarf-Fiilli Birleşik Eylem
Fransızca : Verbe descriptif, verbe composé
İNGİLİZCE: Descriptive verb, compound verb.
Almanca : Descriptives verbum, verbum compositum
Osmanlıca: tasviri fiil
Arapça :
Kelime türü: İsim –- Dilbilimde bir terim
FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ: özel bileşik fiil, birleşmiş fiil, betimleme fiili, bileşik fiil)
TANIMLAR
“Türkçede -i'li veya -e'li ulaçla vermek, bilmek, durmak, kalmak, yazmak eylemlerinin birleşmesinden meydana gelen ve kavramda tezlik, yeterlik, sürerlik veya yakınlık bildiren birleşik eylem: “[1]
Yeterlik Fiili
Yapmaya gücü yetmek- muktedir olmak anlamında olan “fiil + a(e) + bilmek” eki ile kurulan birleşik fiil
“açabilir miyiz?” “gelebilirim.”, yapabiliriz, görebilirsiniz Sevebilirler
Yeterlik filinin olumsuzunda olumsuzu yardımcı eylem tamamen ortadan kalkar.
Çözebilirdi- çözemedi.”
Bulabildim bulamadım.”
Yapabilir: yapamaz
Yeterlik Fiilinin olumsuzu örneklerde de görüldüğü gibi ama-, -eme-” şeklinde oluşturulmuştur.
Bir fiil yeterlik fiilinin hem olumlu hem olumsuz şeklini de alabilir.
“Bu sorunlarımızı onlar da çözemeyebilir.”
Tezlik fiili
Tezlik fiilinin yapılışı “fiil + ı (i, u, ü) + vermek” şeklindedir. Çabukluk tezlik anlamlarında bağ fiiller kurar.
“ Sorunu çözüverdi.”
“Masaları çıkarıver.”
“ Yemekleri yetiştirivere
Suyu hemen götürüver
Tezlik fiilinin olumsuzu da vardır
Yazıverdin : “yazıvermedin.”
Geliverdin : gelivermedin
Aıversin: almayıversin
Sürerlik Fiili
Devamlılık, sürerlik anlamı verir.
Fiil + a(e) + kalmak
durmak
gelmek
“ Yollara bakakaldı.”
“ Sen geledur”
“ Onlar gidedursunlar “
“ geledursunlar biz işimize bakalım “
Süregel işler,
Sürerlik Fiilinin olumsuzları ol maz.
Yaklaşma Fiili
“Olmasına az kaldı, “ “az kalsın olacaktı” ifadesi veren “fiil + a(e)+ yazmak” şeklinde kurulan ulaçlı birleşik fiildir.
“ Karlara düşeyazdım.”
“ Az kalsın öleyazmak”,
[1] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982
0
0
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın