Vüs'at Orhan Bener Hayatı ve Edebi Kişiliği
Vüs`at O. Bener, (d. 1922 - ö. 2005) Türk yazar ve şair. Yazar Erhan Bener'in kardeşi, Yiğit Bener'in amcasıdır.
Vüs'at Orhan Bener, 1922'de Samsun’da doğdu. Babası Mustafa Raşit Bey, annesi ise Mediha Hanımdır. Babası Reşit Bey 1921 yılında yabancı dille eğitim yapan misyoner okullarını kapatma görevi ile Amasya Maarif Müdürlüğü’ne ve bu görev dolayısıyla Amasya’dan Merzifon’a gelmiş Annesi Mediha Hanım ile evlenmiş bu evlilikten de Vus’at O Bener ailenin ilk çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Mustafa Raşit Bey’in işi dolayısıyla Bener ailesi Aydın’a oradan da Tekirdağ’a taşınır.[1]
Milli Eğitim Bakanı ile arası açılan Mustafa Raşit Bey İngiliz hükümetinin Kıbrıs’taki Türk Lisesi’ne sözleşmeli öğretmen araması üzerine (Kansu 86-87) [2]1928’de Lefkoşa’ya taşınırlar. Aynı yıl Vüs’at O. Bener, İngiliz Koleji’nde ilkokula başlar. 1930 yılında Vüs’at O. Bener, annesi ve kardeşiyle birlikte Amasya’ya dedesinin yanına gider ve bir süre sonra babası da Amasya’ya gelir; 1931 yılında Raşit Bey’in Erzincan Askerî Ortaokulu’nda çalışmaya başlaması üzerine aile Erzincan’a taşınır. Vüs’at O. Bener, ilkokulu 1932’de Erzincan’da bitirir. 1934 yılında Bursa’ya, Babasının bir sanat okulunu yeniden yapılandırmak için bulunması sebebiyle ailesi Aydın’a taşınır. [3]1935’te de Sivas’a taşınırlar. 1936 yılında orta öğrenimini Sivas’ta tamamlar. [4] [5]
Bu yüzden yazar İlk, orta öğrenimini Anadolu’nun çeşitli kentlerinde tamamlamak zorunda kalır. Bursa Işıklar Askerî Lisesi’nin sınavlarını kazanarak Bursa’ya gider. Bursa Işıklar Askerî Lisesi’nden 1939da mezun olan Bener, Kara Harp Okulu’na başlar. Bu yıllarda aile, görev nedeniyle Bolu’dadır.[6] Ocak 1941’de Kara Harp Okulu’nu birincilikle bitirdikten sonra 1941 yazında levazım asteğmeni olarak Edremit’e atanır. [7]Birliği Dikili’ye nakledilince burada beş ay kalır. Ardından Bergama’ya atanır, babası da Bergama’ya tayinini istemiştir. [8] Ancak birliği 1942’de tekrar Edremit’e nakledilir.
1944 yılında Edremit’te 22 yaşındayken Bergamalı Gazale Harputlu ile evlenir. [9] Bir yıl sonra Gazale Bener menenjit geçirmiş 1946 yılında karısını ve bebeğini kaybetmiştir.
Karısının ölümünden sonra Dame de Sion mezunu Neriman Ündeğer [10]ile bir buçuk yıl süren bir ilişki yaşar. Evli bir kadınla aşk yaşadığının öğrenilmesi üzerine Burhaniye’ye sürülür [11] ve arkasından 1948 yılında Ankara-Etimesgut’taki motorlu tugaya atanır. 10 Ağustos 1950 tarihinde düzenlenen New York Herald Tribune ve Yeni İstanbul gazetelerinin düzenlediği Dünya Hikâye Müsabakası yarışmada dördüncü olur.[12]
Mustafa Memduh Şevket Esenda ve Salim Şengil’in teşvikleri ile öyküleri Seçilmiş Hikâyeler, Pazar Postası, Varlık, Yeditepe gibi dergilerde yayımlanır. Ocak 1951 tarihinde Vüs’at O. Bener Kore’de ölen askerler konulu bir yazısından dolayı tutuklanır. Raziye Nugay ile 1951’de evlenir. [13] 1953 yılında Siirt’e atanır ve burada yaklaşık olarak üç ay kalır. TBMM’den zorunlu askerlik süresini 15 yıldan 10 yıla indiren bir kanun çıkması üzerine askerlikte 12 yılı dolduran Bener, Siirt’te kıdemli yüzbaşıyken kendi isteğiyle askerlikten ayrılır ve Ankara’ya yerleşir. [14]
14 Ekim 1953’te Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde okumaya başlar. Öğrencilik yıllarında İstatistik Enstitüsü’nde memurluk, Ulus gazetesinde gece düzeltmenliği, Cebeci İmam Hatip Ortaokulu’nda öğretmenlik gibi işler yapar. Bu yıllar arasında 1952 de “ Dost” 1957’de “Yaşamasız “ adlı öykü kitaplarında yer toplam 32öyküsü yayımlanmıştır. [15]
1957'de Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirir. 1958’de avukatlık ruhsatını alır ve Ticaret Bakanlığı’nda rapor yazıcı olarak çalışmaya başlar.
1957 yılında Yaşamasız adlı ikinci öykü kitabı Dost Yayınları tarafından basılır. 1959’dan 1978’de emekli oluncaya kadar Karayolları Genel Müdürlüğü’nde hukuk müşaviri olarak çalışır.
1962 yılında ilk oyunu Ihlamur Ağacı, Dost Yayınları tarafından yayımlanır. 1963’te bu oyunla Türk Dil Kurumu Tiyatro Armağanı’nı alır. 1963 yılında eşi Raziye Nugay’dan ayrılır. [16]1972’de ODTÜ’de öğretim görevlisi olarak çalışan Ayşe Ilıcalı ile evlenir. 1978 yılında Karayolları Genel Müdürlüğü’nden emekli olan Bener1979’da Yol-İş Sendikası’nda çalışmaya sendikanın danışmanlığını yürütür. 1991’de Bay Muannit Sahtegi’nin Notları adlı romanı ve 1993’te Siyah-Beyaz adlı öykü kitabı yayımlanır. 1994’te Manzumeler adılı şiir kitabı, 1997’de Mızıkalı Yürüyüş, 1998’de Kara Tren ve 2001’de Kapan adlı öykü kitapları yayımlanır.
31 Mayıs 2005’te 83 yaşında hayatını kaybeder. [17][18]
ALDIĞI ÖDÜLLER
10 Ağustos 1950 New York Herald Tribune ve Yeni İstanbul gazeteleri Dünya Hikâye Müsabakası yarışma dördüncüsü
1980 “ İpin Ucu” Abdi İpekçi Tiyatro Armağanı’nı (Tuncer Cücenoğlu ile birlikte)
“Siyah-Beyaz “ öykü Yunus Nadi Yayımlanmamış Öykü Ödülü’nü (Mehmet Zaman Saçlıoğlu ile birlikte) ve Sedat Simavi Vakfı Ödülü’nü (Oktay Akbal ile birlikte)
1994 Edebiyatçılar Derneği Altın Madalya Onur Ödülü, 1997 Ankara
Öykü Günleri Onur Ödülü ve 2000-
İsmet Küntay Tiyatro Ödülü 2001
Eserlerinin Özellikleri
Vüs'at O. Bener, daha çok öz yaşamıyla alakalı öyküleri ile bilinir. Öykülerinde uzun müddet yaşadığı Eğe Bölgesi Ankara ve Ülkenin çeşitli yerlerinden söz edilmiştir. Onun öyküleri yaşadığı yerler ve coğrafyalarda geçen öykülerdir. [19]
Türk edebiyatında 1950 kuşağı öykücüleri arasında değerlendirilen Bener, başlangıçtan itibaren özgün anlatımı ile dikkat çekmiş tir. “Memduh Şevket Esendal’dan kaynaklanan ve dalları gerçekçi hikâyeciliğimize uzanan akım ile Sait Faik’le başlayıp hikâyeyi konunun bağlarından, klasik biçimin dar kalıplarından kurtaran yenilikçi akım” arasında bağ kurduğunu belirtir (Aktaran Yalçın” 168)
Bener, gündelik olaylarla, bilinçaltında birikmiş yaşam parçalarını ham gerçeklik olarak tanımlanabilecek bir yaklaşımla ele almıştır. Bener'in eserlerinde ölüm teması başlıca temaları arasındadır. Genç yaşta doğum sırasında kaybettiği ilk eşi ve çocuğunu kaybetmesi bunda etkili olmuş olmalıdır
“Okurdan çaba isteyen, ayrıksı bir dili olan Bener'in kişilerinin gündelik hayatın ikiyüzlülüklerini dışa vuran bilinç akışlarını, Virgül dergisindeki yazısında, Orhan Koçak "iç konferans tekniği" olarak adlandırmıştır. Öykülerinin yanı sıra Vüs'at O. Bener'in şiirleri, kısa dizelerden oluşan, esprili, ironik ve şaşırtıcıdır.” [20]
Eserleri
Öykü
· Dost (1952)
· Yaşamasız (1957)
· Siyah-Beyaz (1993)
· Mızıkalı Yürüyüş (1997)
· Kara Tren (1998)
· Kapan (2001)
Oyun
· Ihlamur Ağacı (1962)
· İpin Ucu (1980)
Roman
· Buzul Çağının Virüsü (1984)
· Bay Muannit Sahtegi’nin Notları (1991)
Şiir
· Manzumeler (1994)
KAYNAKÇA
[1] REYHAN TUTUMLU, VÜS’AT O. BENER’İN YAPITLARINAANLATIBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM, Doktora Tezi, Türk Edebiyatı Bölümü Bilkent Üniversitesi Ankara Temmuz 2007, shf 3.-11
[2] Kansu, Işık. “Ankara Kulisi: Vüs’at O.” Cumhuriyet (29 Kasım 2004): 17 “Ankara Kulisi: Yazarlarımız...”. Cumhuriyet (4 Haziran 2005): 17
[3] Ömer SOLAK, VÜS’AT O. BENER’İN DOST-YAŞAMASIZ ADLI KİTABINDAKÖYKÜLERİN KURGUSAL COĞRAFYASI, https://turkishstudies.net/Makaleler/460328327_2_sola .789-804 ,
[4] REYHAN TUTUMLU, VÜS’AT O. BENER’İN YAPITLARINAANLATIBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM, Doktora Tezi, Türk Edebiyatı Bölümü Bilkent Üniversitesi Ankara Temmuz 2007, shf 3.-11
[5] Ömer SOLAK, age shf. .789-804 ,
[6] Ömer SOLAK, age shf. .789-804 ,
[7] REYHAN TUTUMLU, VÜS’AT O. BENER’İN YAPITLARINAANLATIBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM, Doktora Tezi, Türk Edebiyatı Bölümü Bilkent Üniversitesi Ankara Temmuz 2007, shf 3.-11
[8] Ömer SOLAK, age, shf. .789-804 ,
[9] REYHAN TUTUMLU, age.2007, shf 3.-11
[10] Ömer SOLAK, age, shf. .789-804 ,
[11] REYHAN TUTUMLU, age.2007, shf 3.-11
[12] REYHAN TUTUMLU, age.2007, shf 3.-11
[13] REYHAN TUTUMLU, age.2007, shf 3.-11
[14] REYHAN TUTUMLU, age.2007, shf 3.-11
[15] Ömer SOLAK, age, shf. .789-804 ,
[16] REYHAN TUTUMLU, age.2007, shf 3.-11
[17] Şahin , Ümran (2006). Vüs’at O. Bener’in Hayatı, Eserleri ve Hikayeciliği. Ankara: Gazi
Üniversitesi Sos. Bil. Ens. Yüksek Lisans Tezi, (Dan. Mehmet Önal).
[18] TUTUMLU, Reyhan (2007). Vüs’at O. Bener’in Yapıtlarına Anlatıbilimsel Bir Yaklaşım, Ankara:
Bilkent Üniversitesi Doktora Tezi.
[19] Ömer SOLAK, age, shf. 803
[20] ] https://tr.wikipedia.org/wiki/V%C3%BCs%27at_O._Bener
