Yazı Dili Nedir Türk Lehçelerinde Yazı Dilinin Karşılıkları

YAZI  DİLİ

Fransızca  :     LANQUE ECRİTE

İNGİLİZCE:       written language 

Almanca  :      GESCHRİEBENE SPRACHE

Kelime türü:   İsim –-  Dilbilimde bir terim

FARKLI EŞANLAMLI TERİMLERİ:   

 TANIMLAR :

“Bir dilin lehçe veya ağızlarından biri üzerine kurulan ortak dilin yazıda kullanılması sonucunda ortaya çıkan yazılı dil.”[1]

“Bir ülkede, konuşulan ağızlardan birinin yazışmalarda esas olarak kabul edilmiş şekli”[2]

Bir ülkede, konuşulan ağızlar arasında en gelişmiş olanın temel alarak o dilin yazışmalarda esas olarak kabul edilmiş haline denir.  Yazı dilinin karşıtı konuşma dilidir.  Yazı dili o dile  ait  ağızlardaki farklı söyleyişleri ve telaffuzları ortak bir yazım dili içinde birleştirir.

Yazı dili o dile ait ağızlar arasında yazı dilinde birliktelik sağlamayı amaçlayarak konuşma dilindeki ağız özelliklerini ortak bir yazı ile ifade etme amacına dayanır.  Dil uzmanları dildeki kelimelerin ortak ve odak noktalarını ortaya koyarak o dile gramer kurallarına da göz önünde bulundurarak o dile ait en doğru ve en yaygın olarak anlaşılabilecek bir yazı dili geliştirirler.

Yazı dili o dil ile yazılmış,  kitap, dergi ve yazışmalarda kullandıkları, radyo ve tv kanalarında konuşulan örnek konuşma dilini de oluşturan kültür, edebiyat ve edebi dilidir.

Karahanlı yazı dili, Çağatay yazı dili, Türkiye Türkçesi yazı dili, Özbek yazı dili, Türkmen yazı dili, İngiliz yazı dili, Rus yazı dili

Türkiye Türkçesinin yazı dili, edebiyat ve kültür açısından en gelişmiş Türkiye Türkçesi ağzı olan İstanbul ağzı esas alınarak hazırlanmıştır.  Yazı dili ağızlar arasındaki farkı yazı dilinde ortadan kaldıran edebi dil ile de eş anlamlı olarak kullanılan bir dildir.

ÖRNEKLER

TÜRK LEHÇELERİNDEKİ KARŞILIKLARI

Azerbaycan Türkçesi: adabi dil; Türkmen Türkçesi: edebi dil; Gagauz Türkçesi: yazı dili ~ literatura dili;Özbek Türkçesi: adabiy til; Uygur Türkçesi: yeziq tili; Tatar Türkçesi: ädäbi tel ~ yazma tel; Başkurt Türkçesi: äzäbi tel;Kmk: adabiyat til ~ yazıw til; Krç.-Malk.: cazıw til ~ literatura til; Nogay Türkçesi: adabiyat tîl; Kazak Türkçesi: ädebi til; Kırgız Türkçesi: adabiy til; Alt:: literaturnıy til; Hakas Türkçesi: literatura tîlî; Tuva Türkçesi: pi'jimel tıl ~ literaturlug tıl; Rusça: literaturniy yazık[3]

[1] BSTS / Gramer Terimleri Sözlüğü 2003

[2] Prof. Dr. Vecihe Hatipoğlu, Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü, AÜ. DTCF Yayınları, Ank. 1982

[3] BSTS / Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu 1997