Aşık Veysel Edebi Kişiliği Şiirleri
25.03.2015
EDEBİ KİŞİLİĞİ
( bkz Aşık Veysel Hayatı ve Edebi Kişiliği
Veysel’in köylüsü Âşık Hıdır Dede’nin Veysel’in yetişmesinde emeğinden söz edilir. Gülağ Öz’le yaptığı bir konuşmasında Hıdır Dede için “Rahmetlinin bana çok emeği geçti” [9]diyerek doğrulamıştır. Âşık Veli’yi yetiştiren ozanlar onun yöresinden yetişen âşıklardır. Yörenin bilinen en eski ozanlarından olan Âşık Kemteri ile onun çırağı olan İğdecikli Âşık Veli Aşık Veysel’in ilk ve en önemli ustalarıdır. Âşık Veysel hem ustası Aşık Veli hem de onun ustası olan ustası Kemterî’den bir şiirinde şöyle söz etmektedir. :
Veli’m eydür Kemter gitti kimim var
Kemter’i aldırdım yeni gamım var
Ustam idi yapılacak damım var
Hiç bu iş gelmedi başıma felek
Şiirlerinde Veysel, bazen de Sefil Veysel ve Veysel Şatır gibi mahlaslar kullanmıştır. Şiirlerinde “Aşk, Tabiat, Fikri, Dert, Taşlama-Yergi-Eleştiri, Dinî-Tasavvufî-Mistik, Millî, Kendisiyle İlgili, Ünlü Kişiler, Kuruluş-Tesis, Gurbet, Gönül, Yurt-Belde, Öğüt, Fanilik, Zümre” gibi konuları ele almıştır."
Şiirleri Doğa ve insan sevgisi, b) Öğretici, eğitici olanlar ve c) Tasavvuf şiirler olmak üzere üç temel öğe üzerinde toplanmıştır.[10] Denilebilir.
Doğa konulu şiirlerinde klasik halk şiirinin özellikleri ile kendi yöresinden edindiği izlenimler betimlenir, Gurbet, yöresinin güzellikleri köyüne ve yöresine duyduğu özlem, yaşadığı muhitin doğal güzellikleri yer alır. Deliktaşlı Ruhsati, , Pir Sultan, Neyzen Tevfik , gibi ŞAİR ve Âşıkların şiirlerinden de aldığı ilhamları bu şiirlerinde kullanmıştır. Tecer dağı, Sivrialan köyü, yaylalar, Beserek dağı, başta olmak üzere yöresindeki köy, yayla ve dağ gibi doğa güzelliklerini kendine özgü betimlemeler ile dile getirmiştir. Gözleri görmediği halde bu betimlemelerinde çok başarılı olmuştur. Onun şiirlerindeki doğal güzelliklerinin anlatımı, hafızasına kazınan izlenimlere dayalı olmak zorundadır. Bu betimlemelerin pek çoğu yedi yaşına kadar görebildiği ve izleyebildiği gözlemlerine dayanır.
Arzusun çektiğim Beserek Dağı / Elvan elvan çiçeklerin açtı mı?
Çevre yanın güzellerin otağı, / Bizim eller yaylasına göçtü mü
Yeşil atlas giymiş dağlar süslemiş,/ Mescit köyü eteğine yaslanmış,
Şeme Dağı, duman olmuş puslanmış, / Sivralan'a nuru rahmet saçtı mı?
Onun şiirlerinde yaşadığı yörenin kültürel birikimleri, hayat tarzından gelen izlenimler yöresel kültürün yaşam tarzından edinilmiş hayat sahneleri vardır. Köy hayatından gelen birikimlerini şiirlerinde ustalıkla kullanmıştır.
Kurulma sevdiğim gözelim deyin/ Bağlanma karayı alları geyin
Ben bir çoban olsam sen de bir koyun / Beslesem elimde tuz ile seni.
Koyun olsan otlatırdım yaylada / Tellerini yoldurmazdım hoyrada
Balık olsan takla dönsen deryada / Düşürsem toruma hız ile seni.
Dini ve tasavvufi şiirlerinde HACI BEKTAŞ VEL ve Mevlana gibi din ulularını yücelten temalara değinir, Alevi Bektaşi kökenden gelen Âşık Veysel, din ve mezhep ayrımcılığına karşı şiirler söylemiş, birlik beraberlik, kardeşlik ve barış konularını öne çıkartmıştır. Veysel’de derin bir Allah sevgisi vardır.
Yezit nedir, ne Kızılbaş / Değil miyiz? Hep bir kardaş/
Bizi yakar, bizim ataş / Söndürmektir tek çaresi
Birleşiriz bir bayrağın altında/ Biz Türklerin ikilik yok aslında
Yanar tutuşuruz vatan aşkında / Hepimiz bu yurdun evlatlarıyız
Hedef alıp dövüştüğün kardeşin / Seni yaralıyor attığın taşın
Topluma zararlı yersiz savaşın / Hepimiz bu yurdun evlatlarıyız
Gibi dörtlükler yazarak mezhep ve ayrımcılığı ortadan kaldırmaya çalışan düşünceler içindedir.
Can kafeste durmaz uçar/ Dünya bir han konan göçer
Ay dolanır, yıllar geçer, / Dostlar beni hatırlasın.
Gibi şiirlerinde tasavvufi derinlikleri olan temalara ve düşüncelere de sahiptir.
Veysel’in birçok şiirinde cahilliğe, softalığa karşı çıkan eğitim, öğretimin önemine vurgu yapan konular vardır. Sevgi, dostluk, dayanışma, barış, kardeşlik... vb gibi temaları sürekli vurgulamak istemiş, şiirleri ile topluma belli mesajlar vermeye çalışmıştır.
İleriyi gören, geriye bakmaz! / Tuttuğu işi elden bırakmaz!
Allah cömert ama ekmek bırakmaz, / Oturup geçmişi konuşanlara!
Veysel okuma yazma öğrenemeden kör kalan talihsiz bir aşıktır. Fakat kör kalması belki de onun şansı olacaktır. Bu yüzden de şiirlerinin malzemesi saf ve tertemiz ana dili olmuştur. Şiirleri arı, duru, saf ve katıksız Türkçe ile mahalli söyleyişlerdir. “Eserlerinde Türkçesi yalındır. Dili ustalıkla kullanır. Yöntemi gösterişsiz ve neredeyse kusursuzdur. Yaşama sevinciyle hüzün, iyimserlikle umutsuzluk şiirlerinde iç içeydi. Doğa, toplumsal olaylar, din ve siyasete ince eleştiriler yönelttiği şiirleri de var” [11]
Aşık Veysel doğuştan yetenekli, Sanatçı, ruhlu bir insandır. Sanatçı kimliği her ne kadar yetiştiği muhitten aldığı izlenimler ve birikimlerle zenginleşmişse de onda derin bir dil kullanma yeteneği ve izah kabiliyeti vardır. Gözleri görmediği halde betimlemelerinde ve benzetmelerinde son derece başarılı olmuştur. Yöresel dili kullanmış, yöresel ağız özelliklerini şiirlerine yansıtmıştır. Şiirlerinde tema ve mesaj çok önemlidir. Hemen her şiiri duygu, fikir ileti ve ana fikir açısından belli bir amaç taşır. Şiirlerinde toplumsal faydayı amaç edinmiş bir ozandır.
Ünü oldukça yayılmış olan Aşık Veysel hem toplum hem de araştırmacılar tarafından çok irdelenmiş hakkında çok sayıda kitap, inceleme, röportaj ve makale hazırlanmış bir ozandır. Hatta daha sağlığında iken ve genç denebilecek bir yaşta iken hayatı filme alınmıştır. 1953 yılında Metin Erksan’ın yönetmenliğini yaptığı “Karanlık Dünya” adlı film Veysel’in hayatı hakkında çekilmiştir. Filmin baş rollerini Aclan Sayılgan ile Ayfer Feray’ın paylaştığı bu filmin senaryosu Prof. Dr. Bedri Rahmi Eyüboğlu’na aittir. [12]
Âşık Veysel biraz da kör olması daha ziyade de Alevi olmasına rağmen birlik ve beraberlik duygusunu öne çıkran şiirler söylemesi ile üzerinde çok durulmuş bir âşıktır. Veysel’le ilgili 35 ‘ten fazla kitap yayımlanmış, Milliyet Sanat Dergisi, Sivas Folkloru Dergisi, Türk Folklor Araştırmaları, Maya Dergisi, Halk Ozanlarının Sesi gibi dergiler bir sayısını Âşık Veysel Özel Sayısı olarak yayımlamış,[13] hakkında binlerce makale yazılmıştır.
Aşık Veysel'in Şiirleri MEB tarafından Yüz Temel Eser Listesine alınmış, öğrenci öğretmen ve okurlara okunması gereken eser olarak tavsiye edilmiştir.
Aşık Veysel ve Tüm Şiirler İçin Tıklayın
MEKTUP..
Yeni mektup aldım gül yüzlü yardan
Gözetme yolları, gel deyi yazmış.
Sivrialan köyünden, bizim diyardan
Dağlar mor menevşe gül deyi yazmış.
Beserek'te lale sümbül yürüdü
Güldede'yi çayır çimen bürüdü
Karataş'ta kar kalmadı eridi
Akar gözüm yaşı sel deyi yazmış.
Eğlenme gurbette yayla zamanı
Mevla'yı seversen ağlatma beni
Benek benek mektuptadır nişanı
Gözyaşım mektupta pul deyi yazmış.
Kokuyor burnuma Sivr(i)alan köyü
Serindir dağları, soğuktur suyu
Yar mendil göndermiş yadigar deyi
Gözünün yaşını sil deyi yazmış.
Veysel bu gurbetlik kar etti cana
Karıştır göçünü ulu kervana
Gün geçirip firsat verme zamana
Sakın uzamasın yol deyi yazmış.
DÜNYADA TÜKENMEZ MURAD VAR İMİŞ
Dünyada tükenmez murad var imiş
Ne alanı gördüm ne murad gördüm
Meşakkatin adın Murad koymuşlar
Dünyada ne lezzet ne tad gördüm
Ölüm var dünyada yok imiş murad
Günbegün artıyor türlü meşakkat
Kalmamış dünyada ehli kanaat
İnsanlar içinde çok fesat gördüm
Nusverani Adil nerede tahtı
Süleyman mührünü kimse bıraktı
Resulü Ekrem'in kanunu haktı
Her ömrün sonunda bir feryat gördüm
Var mıdır dünyaya gelip de kalan
Gülüp baştan başa muradın alan
Muradı maksudu hepsi yalan
Ölümü dünyada hakikat gördüm
Dönüyor bir dolap çarkı belirsiz
Çağlayan bir su var arkı belirsiz
Veysel neler satar narkı belirsiz
Ne müşteri gördüm ne hesap gördüm
BESEREK DAĞI
Arzusun çektiğim Beserek Dağı
Elvan elvan çiçeklerin açtı mı?
Çevre yanın güzellerin otağı,
Bizim eller yaylasına göçtü mü?
Güney tarafında Kurban Pınarı,
Kalktı mı Mezarlı Boyu'nun karı?
Garip öter meşeliğin kuşları,
Yavru şahin yuvasından uçtu mu?
Yeşil atlas giymiş dağlar süslemiş,
Mescit köyü eteğine yaslanmış,
Şeme Dağı, duman olmuş puslanmış,
Sivralan'a nuru rahmet saçtı mı?
Zaman gelip göçler geri dönerken,
Güzellerin yaylasından inerken,
Dilberler doldurup bade sunarken,
Veysel Şatır, hatırlara düştü mü?
DOSTLAR BENİ HATIRLASIN
Ben giderim adım kalır,
Dostlar beni hatırlasın.
Düğün olur, bayram gelir,
Dostlar beni hatırlasın.
Can bedenden ayrılacak,
Tütmez baca, yanmaz ocak,
Selam olsun kucak kucak,
Dostlar beni hatırlasın.
Açar solar türlü çiçek
Kimler gülmüş, kim gülecek
Murat yalan, ölüm gerçek,
Dostlar beni hatırlasın.
Gün ikindi akşam olur,
Gör ki başa neler gelir,
Veysel gider, adı kalır
Dostlar beni hatırlasın
Aşık Veysel Hayatı ve Edebi Kişiliği
KAYNAKÇA
[1] Arzu TÖREN, Dr. Ruhi KARA, “ÂŞIK VEYSEL’İN ŞİİRLERİNDE EĞİTİM “A.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 46, ERZURUM 2011, 127-144
[2]Yavuz Bülent Bakiler – Aşık Veysel- Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları
[3] Dr. Doğan KAYA ,”Aşık Veysel” .sivas.gov.tr/default_B1.aspx?id=514, son erişim10-11-2012
[4] Dr. Doğan KAYA ,”Aşık Veysel” .sivas.gov.tr/default_B1.aspx?id=514, son erişim10-11-2012
[5] Dr. Doğan KAYA ,”Aşık Veysel”, agy.
[6] Arzu TÖREN, Dr. Ruhi KARA,agy.
[7] Dr. Doğan KAYA ,”Aşık Veysel”, agy.
[8] Yaşar Özürküt, AŞIK VEYSEL İLE SÖYLEŞİ, ww.dostyakasi.com/roportaj-kose, son erişim10-11-2012
[9] Gülağ Öz: "Hıdır Dede ve Zakirlik Geleneği" Dost Dost Dergisi, 13: 4
[10] Halil APAYDIN , AŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU’NDA DİNİ TECRÜBE,dinbilimleri.com/Makaleler, Shsf-179-191,son erişim , 9-09-2013
[11] DUYMAZ, Prof.Dr.Recep, Aşık Veysel’in Estetiği )
[12] Dr. Doğan KAYA ,”Aşık Veysel1 agy.
[13] Dr. Doğan KAYA ,”Aşık Veysel1 agy.
0
0
Yorum Yapmak için Kayıt Olun veya Giriş Yapın