Cahit Külebi Hayatı ve Şairlik Yönleri

Cahit Külebi 

(d. 1917 Tokat- ö. 20 Haziran 1997  Ankara), Türk şair.

20 Aralık 1917'de Zile'nin Çeltek köyünde doğmuş, 20 Haziran 1997 tarihinde Ankara’da ölmüştür.

AİLESİ VE EĞİTİMİ

Tokatlı bir ailenin memur bir babanın oğlu olan Kulebi’nin ailesi ve sülalesi aslen Erzurumludur. [1] Baba tarafına Gullebiler denmektedir. Cahit Kulebi'nin annesi Erzurum'un Pasinler İlçesinin Aşağı Tayhoca köyünden Karabeyoğullarından Feride, babası da Erzurumlu Gullebilerden Necati'dir.[2] Annesi Feride Hanım Erzurum’un Pasinler ilçesinde Tayhoca (Tahirhoca) köyündendir. Annesinin sülalesi geniş toprakları olan Karabeyoğulları’dır.

Ailesi onun doğumundan birkaç ay önce Erzurum ve civarının Ruslar tarafından işgal edilmesi ve Erzurum’da başlayan Ermeni katliamları sebebiyle sıkıntılı bir yolculuktan sonra Çeltek köyüne yerleşmiş şair de bu köyde doğmuştur. Ailenin ilk erkek ama üçüncü çocuğu olan Kulebi’nin asıl adı Mahmut Cahit’tir.  Erzurumlu olan ve Gullebiler adı verilen bir sülaleden gelen babası yasa çıktıktan sonra Erencan soyadını almıştır. Şair ise şiirlerini yazmaya başladıktan sonra sülalelerinin adını soyadı olarak kabul edecek Gulebi yerine Kulebi soyadını alacak ve tescil ettirecektir.

Babası, ilkokul çıkışlı fakat çok okuyan, okumayı seven kendini yetiştirmiş bir nüfus memurudur. Kulebi ve Ailesi, Çeltek’te üç yıl kalır.  Aile Çeltek’te otururken babası Zile’de kalmakta orada çalışmakta Çeltek köyü ile Zile’ye gidip gelmektedir. Üç yıl sonra gidip gelme mecburiyetini ortadan kaldırmak amacıyla Çeltek köyünden Zile’ye taşınırlar.[3]

Kulebi ilkokula Zile’de başlar. Çok küçük yaşta Mahalle Mektebine verilmiştir. Ancak okulu sevmediğinden sık sık okuldan kaçmaktadır.  Bu okuldan alınarak Nümûne-i Terakkîye adlı okula verilir.  Okula gitmek istememekte ailesi ve özellikle babası okula gitmesi için ona baskı yapmaktadır. Yine de sık sık okuldan kaçmaktadır. Daha sonra Dutlupınar İlkokuluna ve Pamuk Hoca’ya gönderilir. Pamuk Hoca’sı ona okulu sevdirir.[4]Fakat okulu sevene kadar ailesinden gördüğü  baskılar onu tutuk ve içe kapanık biri yapacaktır.

Fakat ailesi Sivas’la Tokat arasında bir “ilçe-köy” görünümünde olan Artova ilçesine  (Çamlıbel) taşınır. Fakat Artova’da da fazla kalamazlar. 1927’de babası Necati Bey’in Niksar nüfus memurluğuna tayini üzerine[5] bu defa da Niksar’a taşınırlar. Şair, Niksar’daki yıllarında “gezici tiyatrolar” ile karşılaşır ve gezici tiyatroların müdavimi olur. Mahmut Cahit, ilkokulun son üç sınıfını Niksar’daki Gazi Danişmend İlkokulunda 1929’da tamamlamıştır. İlkokuldan sonra Sivas Erkek Lisesine yatılı olarak kaydettirilir.[6]

SİVAS YILLARI

Sivas Erkek Lisesindeki eğitim süreci yedi yıl sürecektir.  Bu süreç, Kulebi’nin kendini iyice okumaya verdiği bol bol kitap okuduğu yıllar olacaktır.  Ortaöğretimini Sivas Lisesi'nde yapmış  [7]olan şairin hayatında Sivas Lisesi’nin başka bir önemi daha vardır. Bu yıllarda  Ahmet Kutsi Tecer  a, Sivas’tadır.  Onun düzenlediği etkinlikler âşıklarla ilgili çalışmalar, halk kültürü, musikisi ve halk şairleri ile ilgili yaptığı etkinlikler ve derslerindeki anlatılar Kulebi’nin hayatında önemli bir değişikliğe yol açacaktır. Bu sayede edebiyata merak sarar ve edebiyatçı olmaya karar verir.

1930- 1934 yılları arasında Sivas’ta bulunan Ahmet Kutsi Tecer ’in etkisi ile edebiyatçı olmaya karar vermiştir.  Lise tahsili sırasında fizik dersi yüzünden bir yıl sınıfta kalmış olmakla birlikte genelde başarılı bir öğrencidir. Lise son sınıfa geçtiği yıl (1935) babasını kaybeder. [8]Ailesi babasının ölümü üzerine Bursa’ya göç edince şair de Bursa Erkek Lisesine geçmek zorunda kalır. Ancak aile burada barınamaz ve iki üç ay sonra tekrar Niksar’a dönmek zorunda kalmıştır.  Külebi tekrar eski okulu olan Sivas Lisesine  döner. 1936 yılında lise tahsilini Sivas’ta tamamlar.

FAKULTE YILLARI

İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne 1936' yılında birinciliği kazanarak k  [9] [10]girmiş ve buradan mezun olmuştur (1940). Kulebi, İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ve Yüksek Öğretmen Okulunda oldukça kuvvetli bir eğitim görmüştür.

Okuldaki hocaları Reşit Rahmeti Arat ,  Fuad Köprülü , Ahmet Hamdi Tanpınar , Ali Nihat Tarlan gibi sahalarında otorite olan hocalardır. 1938 yazında  Reşit Rahmeti Arat ’ın yardım ve teşvikleriyle Almanca öğrenmek için Berlin’e gönderilir.  Berlin’den geldikten sonra tarih bölümünde ve kendisinden bir sınıf önde olan, Süheyla Tarkan ile  1940 yılında nişanlanır 1940’ta fakülteden Eylül döneminde [11]mezun olur.

Mezun olduktan bir ay sonra yedek subay olarak askere gider. 31 Ekim’de teğmenlik rütbesini alarak Trakya'da 46. Süvari Alayında iki buçuk yıl yedek subaylık yapar.[12]17 Aralık 1942’de terhis olmuştur. 1945’te kırk beş günlük bir süre için tekrar askere çağrılan Kulebi, bu görevini de Ödemiş’te yerine getirir.[13]

Mahmut Cahit, -baba sülâlesinin lâkabı olan Gullebiler’den hareketle 1938’lerden itibaren Şiirlerinde Kulebi soyadını kullanmaya başladı Bu soyadını iyice benimseyerek tercih 1946’da resmen tescil ettirmiştir.

İŞ HAYATI

1942 yılının sonunda askerlik görevini tamamlayan şair,  okulda iken nişanlandığı Tarih Bölümünden mezun olan Süheyla Tarkan ile 1942’de evlenir. Bu evlilikten ki erkek çocukları olacaktır.  İlki Mehmet Ali, Antalya’da doğmuştur.  Oğlu Ahmet ise Ankara’da dünyaya gelecektir.  İkinci çocukları Ahmet iktisatçı öğretim üyesi olacak ama genç yaşta hayatını kaybedecektir. Bu acıya dayanamayacak olan Süheyla Hanım da1993’te vefat edecek bunun üzerine şair de yalnız yaşamaya başlayacaktır.[14]

Askerliğini bitirdikten sonra (1942), Kulebi’nin memuriyet hayatı 28 Ocak 1943’te başlar. Antalya Lisesinde Stajyer Edebiyat öğretmenliğine atanmıştır (1943). İşte bu yıllarda ilk oğulları Mehmet Ali, Antalya da dünyaya gelir.  Daha sonra Ankara Devlet Konservatuarında çalışmış,  Ankara Gazi Lisesinde edebiyat öğretmeni olmuş, aynı okulun Müdür Başyardımcılığına getirilmiştir. (1951) Ardından da Ankara Gazi Lisesi edebiyat öğretmeni olur.(1954). 1956 yılında Milli Eğitim müfettişi olur.

İsviçre Bölgesi Öğrenci Müfettişliği ve Kültür Ataşeliği’ne atanarak yurt dışına gönderilir.(1960) 31 Ağustos 1960’ta İsviçre bölgesi öğrenci müfettişliği ve kültür ataşeliği görevine atanan Cahit Kulebi, 23 Nisan 1964’e kadar burada kalmıştır.

1964’te yurda dönmüş müfettişlik görevini sürdürmüş Milli Eğitim Bakanlığı Başmüfettişliği ve Kültür müsteşar yardımcılığı görevlerinde bulunmuştur. Bu görevindeyken birkaç kez Devlet Konservatuarı Müdürlüğüne vekâlet etmiştir. 1969 yılında Kültür Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığına getirilir.  Bu görevinden 1971 yılında ayrılarak başmüfettişliğe geri dönmüş, (1973) yılında kendi isteğiyle emekli olmuştur

Emekli olduktan sonra 1983 yılına kadar Türk Dil Kurumunda çalışmış  1972 yılında yapılan Kurultay'da Türk Dil Kurumu Yönetim Kuruluna seçilmiş olan Kulebi, emekli olduktan sonra kurumun Yayın Kolu Başkanı olarak görev yapmaya başlamıştır. Bu görevinden TDK Genel Yazmanlık görevine gelmiştir. [15]

12 Eylül'den sonra bu görevinden istifa etmiş (1983), SODEP kurucuları arasında yer almış, ancak kurucu üyeliği veto edilmiştir.

EDEBİ KİŞİLİĞİ 

İlk şiirleri "Nazmi Cahit" takma ismiyle Sivas Erkek Lisesi'nin Toplantı adlı dergisinde yayımlamış, Yücel dergisinde 'Sivas Erkek Lisesi-Ahmet' imzasıyla bir şiiri çıkmıştır (Mayıs 1935)  son yıllarını çok büyük ölçüde Çankaya sırtlarındaki bir apartmanın zemin katındaki dairesinde yalnızlık içinde yaşamıştır. 28 Mart 1997’de kalp ve böbrek yetmezliği ile kronik akciğer rahatsızlığı yüzünden hastaneye kaldırılır[[16]  Vefatından kısa bir süre önce Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Senatosu tarafından Fahri Doktor unvanı verilen [17]şair yoğun bakıma alınır. Böbrek yetmezliği sebebiyle 20 Haziran 1997 Cuma günü sabaha karşı 4.15’te Ankara’da vefat etmiştir (Çetişli 1998: 28- 48).[18]

İstanbul'a geldikten sonra Gençlik dergisinde Mahmut Cahit imzasıyla iki, Nazmi Cahit imzasıyla 1938'de da iki şiiri yayımlanmıştır Daha sonra Cahit Erencan adıyla Sokak, Gençlik ve Varlık dergilerinde de şiirleri çıkmıştır.1950-1954 arasında Sokak, İnsan, Türkçe Dili Yaratış, Kültür Dünyası gibi dergilerde çıkan şiirleriyle ünlendi.

 İlk şiir kitabı "Adamın Biri" 1946'da yayınlandı. 1949'da çıkan ikinci kitabı "Rüzgâr"da Orhan Veli şiirine yaklaştığı dikkat çekti. "Atatürk Kurtuluş Savaşı'nda adlı eseri, Nevit Kodallı'nın "Atatürk Oratoryosu"na temel oluşturdu. 1940 sonrasında başlayan şiirimizin yenileşmesi hareketinde kendine özgü bir yeri var. Rahat anlatımı, içtenlik ve duyarlılığıyla ilgi çeken titiz bir şiir işçisidir. Halk şiirinden, türkülerden yararlanarak çağdaş bir şiir oluşturmuş, konu olarak yurt sevgisini, insan ve doğa sevgisini işlemiştir. Şiirlerinde çocukluğunun ve gençlik yıllarının geçtiği yörelerden izlenimlerini yansıtmıştır.

Halk şiirinden, türkülerden yararlanarak çağdaş bir şiir oluşturmuş, konu olarak yurt sevgisini, insan ve doğa sevgisini işlemiştir. Şiirlerinde çocukluğunda ve gençlik yıllarında yaşadığı Niksar, Tokat ve Sivas yörelerinden anılarında kalan izlenimleri de aktarmıştır.

1940-1950 arasını kapsayan "Garip"  şiiri akımına kendine özgü bir yorum getirmişti. Ölçü olarak serbest şiiri kullanmakla birlikte espriye dayanan, gündelik hayatın basit avareliklerini konu edinen, şairanelikten uzak kuru ve ahenksiz kalan  "Garip"  şiirinden farklı bir serbest şiir tarzı geliştirdi.  Aksine A bir saz şairi içtenliği, rahatlığı, içinde türkü tadında serbest şiirler yazdı. Zaman zaman kötümser, güvensiz bir kişiliğin söylemlerinden sızan temalara girmiş olsa da duru sade bir Türkçe kullanarak ahenk ve ritme önem veren bir serbest şiir oluşturdu.

Şiirlerinde lirizme ve coşkuya değer veren şair, kimi zaman romantik duygularla memleket sevgisini dile getiren güzel şiirler yazdı.  “Yurt köşelerinin manzara ve insan gerçeklerini, modern bir biçim ve yeni bir romantizmle yaşatış, anılarla güçlü içten bir duyarlık, başlıca özellikleri “(Behçet Necatigil) oldu.Şiirlerini genellikle Kulebi soyadıyla yazan şair kimi şiirlerinde   Mahmut Cahit, Nazmi Cahit, Cahit Erencan imzalarını da kullandı.[19]

ESERLERİ 

ŞİİR: 

Cahit Kulebi Şiirleri :  ttps://edebiyatvesanatakademisi.com/category/cahit-kulebi-siirleri/421

Adamın Biri (1946) Rüzgâr (1949) Atatürk Kurtuluş Savaşında (1952) Yeşeren Otlar (1955) Süt (1965) Şiirler (1969) Türk Mavisi (1973) Sıkıntı ve Umut (1977) Yangın (1980) Bütün Şiirleri (1982) Güz Türküleri (1991) Bütün Şiirleri (1997) ANI: İçi Sevda Dolu Yolculuk 1986 DÜZ YAZI: Şiir Her Zaman 1985 

ÖDÜLLERİ: 

·         1955 Türk Dil Kurumu Edebiyat Ödülü “Yeşeren Otlar “

·         1981 Yeditepe Şiir Armağanı “Yangın “[20]

Hakkında Kaynakça

·         Gülşah DURMUŞ, CAHİT KÜLEBİ’NİN ŞİİRLERİNDE RENKLİ MISRALAR VE TÜRKÇENİN RENKLERİ, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literatureand History of Turkish or TurkicVolume 5/3 Summer 2010

·         Çetişli, İsmail (2012). Cahit Külebi ve Şiiri (Genişletilmiş 2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.

·         Onaran, Mustafa Şerif (2004). A’dan Z’ye Cahit Külebi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

·         Necatigil, Behçet (1995). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları. s. 214-215.

·         Karaören, Sami (1985). “Cahit Külebi ve Şiiri Üzerine” Şiir Her Zaman. İstanbul: Kelebek Yayınları

·         Mehmet YARDIMCI, ŞİİRİNİ HALK ŞİİRİNİN GÜR KAYNAĞINDAN BESLEYEN CAHİT KÜLEBİVEŞİİR DÜNYASI, Folklor/Edebiyat, S.15, s.37-63

·         DR. ABDULLAH ŞENGÜL, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kulebi-cahit-

KAYNAKÇA 

·         [1] Gülşah DURMUŞ, CAHİT KÜLEBİ’NİN ŞİİRLERİNDE RENKLİ MISRALAR VE TÜRKÇENİN RENKLERİ, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literatureand History of Turkish or TurkicVolume 5/3 Summer 2010

·         [2] Mehmet YARDIMCI, ŞİİRİNİ HALK ŞİİRİNİN GÜR KAYNAĞINDAN BESLEYEN CAHİT KÜLEBİVEŞİİR DÜNYASI, Folklor/Edebiyat, S.15, s.37-63

·         [3] Gülşah DURMUŞ, agy.2010

·         [4] Gülşah DURMUŞ, agy.2010

·         [5] Mehmet YARDIMCI, agy.

·         [6] Gülşah DURMUŞ, agy.2010

·         [7] https://cahit-kulebi.tr.gg/Cahit-K.ue.lebi-gr-nin-Hayat%26%23305%3B.htm

·         [8] ÇETİŞLİ İsmail (1998). Cahit Külebi ve Şiiri, Ankara: Akçağ Yayınları. Shf.28- 48

·         [9] Mehmet YARDIMCI, agy.

·         [10] PROF. DR. ABDULLAH ŞENGÜL,http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kulebi-cahit- Gülşah DURMUŞ, agy.20

·         [11] Mehmet YARDIMCI, agy.

·         [12] Mehmet YARDIMCI, agy.

·         [13] Gülşah DURMUŞ, agy.2010

·         [14] Gülşah DURMUŞ, agy.2010- PROF. DR. ABDULLAH ŞENGÜL, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kulebi-cahit

·         [15] ÇET??L? ?smail (1998). Cahit Külebi ve Şiiri, Ankara: Akçağ Yayınları. Shf.28- 48

·         [16] ÇET??L? ?smail (1998). Cahit Külebi ve Şiiri, Ankara: Akçağ Yayınları. Shf.28- 48

·         [17] Mehmet YARDIMCI, agy.

·         [18] Gülşah DURMUŞ, CAHİT KÜLEBİ’NİN ŞİİRLERİNDE RENKLİ MISRALAR VE TÜRKÇENİN RENKLERİ, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literatureand History of Turkish or TurkicVolume 5/3 Summer 2010

·         [19]  https://www.siirakademisi.com/index.php?/site/sair_hayat/204

·         [20] https://tr.wikipedia.org/wiki/Cahit_K%C3%BCleb