Epigrafi Epigrafya Episgrafist Nedir
EPİGRAFİ EPİGRAFYA EPİSGRAFİST NEDİR
Epigrafi Nedir
Yunanca: epigraphē “ επιγραφη “ son-yazı, mezar yazıtı
Fransızca: épigraphie yazıtlara ilişkin uzmanlık dalı [1]
Epigrafi ve epigrafya Antik Yunan ve Helen dilleri kökenli sözcüklerdir. Epigraphein- epigrafi- üzerine yazı yazmak fiilini, epigraphe - epigrafi -ise yazıt manasına gelen sözcüklerdir. Epigrafi ve epigrafya sözcükleri bizim dilimize Fransızca épigraphe sözcüğünden girmiştir.
Fransızcada “ épigraphie “ metal mamuller, mermer ve taş gibi dayanıklı yüzeyler üzerine kazılmış veya yazılmış tarihî yazılar ve bu yazıları inceleyen bilim dalı, kitabeler bilgisi, yazıt bilimi [2] olarak anlaşılır. Bu sözcükler dilimize de bu anlamları ile girmişlerdir.
Epigrafi; yazıtları, mermer, taş veya metaller üzerine yazılmış olan günümüzde artık kullanılmayan, ölü dillere ait yazıları inceleyen bilim dalıdır. [3]Bu bilim dalı ile uğraşan kişilere yazıt bilimci ya da epigrafist denilmektedir. Epigrafi sözcüğü Türkçeye yazıt bilimi olarak çevrilmiştir. Epigrafik, ise Epigrafi ile ilgili yazıtbilimsel manasına gelmektedir.
Epigrafi bilimi veya epigrafistlerin uzmanlık alanları antik dönemlerden kalan, antik uygarlıklar zamanında, kayalar, taş duvarlar, mermerler, metal, tahta, seramik gibi kalıcı olsun diye sert yüzeylere yazılmış, kazınmış olan yazıları işaretleri incelemek günümüz dillerine çevirmek veya çözmek işidir
Epigrafi, epigrafya ve epigramma ile akraba bir kelimedir. Epigramma Yunanca: epigramma , Fransızca épigramme “ herhangi bir konuda yazılmış kısa manzume “ anlamı ile epigramme şekliyle giren kelime dilimize de Fransızcadan girmiş olur. Yunancadaki “ epigramma “ yani "yazıt" anlamı zamanla anlam çokluğuna ve anlam genişlemesine uğramış; mezar taşlarına yazılan kısa şiir parçası, mezar taşlarına yazılan özlü sözler, vecizeler, anlamalarına da gelmiştir. ( bkz ( bkz EPİGRAM NEDİR ÖRNEKLERLE )
Epigrafi bilim dalı hali ile filoloji, paleografi ve arkeoloji bilimleri ile yakın ilişkiler içinde olan bir bir dalıdır. Bu bilim dalı sayesinde mağara duvarlarına, tapınaklara, antik alıntılara, taşlara vb kazılan yazıtların anlaşılabilmesi, antik çağlarda kullanılan yazı stillerinin çözülebilmesi, o uygarlıklara ait pek çok verilerin ve bilgilerin anlaşılmasını sağlamışlardır.
Bu yazıtların arızalı, eksik, kırık zedelenmiş olması bu uzmanlık dalını en çok yoran hususlardır. Bu yazıtların restore edilmesi çözümlenmesi büyük sorun teşkil eder.
Ancak bu bilim sayesinde pek çok uygarlığa ait – Sümer, Akad, Mısır, Hitit, Yunan, Göktürk vb - yazılar çözümlenebilmiş bu medeniyetlere ait yazılar günümüz dillerine çevrilmiştir.
Epigrafi bilimi tarih, filoloji, arkeoloji ve özellikle eski yazıları inceleyen bir bilim dalı olan paleografi bilimleri ile hem iç içe hem de bu bilimlere yardımcı olan yön veren veya bu bilimlerden büyük destek alan bir bilim dalıdır.
Özellikle epigrafya ile paleografya bir birlerine çok yakın iki bilim dalıdır. Aralarındaki fark ise Epigrafi, özellikle taş dikitler, tabletler, seramikler ve duvarlara kazınmış yazıları inceler. Bu tip kalıntılar ise genellikle açık alanda olur ve kalıntıların kayaların, taşların veya dikitlerin taşınması pek de mümkün değildir. Paleografya bilim dalı ise her tür yazıyı, deri, papirüs, parşömen ve kâğıt üzerine yazılmış olan yazılar üzerinde yoğunlaşan bir bilim dalı olmaktadır.
Mimari eserlerde bulunan epigraf da denilen eseri yapanların yaptıranların, yapım tarihinin ve yapının özelliklerini belirten binanın ön yüzüne iliştirilen kitabelerin okunma işleri de epigrafi biliminin ve epigrafistlerin işidir.
Epigram Örnekleri
Hiciv Türü Epigram
Vükela kabrine heykel dikelim şöyle yazıp
Ki: 'bunun hal_i hayatına yeri münhal idi
Sanmayın yavm_i vefatında bilindi kadri
Sağlığında yine bu böylece bir heykel idi' Şair Eşref
( vükela: vekiller-
Mezar Taşı Yazısı Epigram Örneği
Kabrimi kimse ziyaret etmesin Allah için,
Gelmesin reddeylerim billah öz kardeşimi,
Gözlerim ebna-yı ademden o rutbe yıldı kim
İstemem ben fatiha, tek çalmasınlar taşımı. Şair Eşref
Dorothy Parker’ın Mezar Taşı Epigramı
Toz yüzünden özür dilerim.
(Parker’in vücudu öldükten sonra yakıldı, onun seçtiği bu yazı mezar taşı yazısına eklendi.)
KAYNAKÇA
[1]https://www.etimolojiturkce.com/kelime/epigrafi
[2] http://www.lugatim.com/s/epigraf
[3] PROF. DR. SEDEF ÇOKAY-KEPÇE, ARKEOLOJİYE GİRİŞ, http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/kulturelmiras_ao/arkeolojiyegiris.pdf, s. 56
