Epik Tiyatro ve Tüm Özellikleri
Epik Tiyatro ve Tüm Özellikleri
EPİK TİYATRO
Epik Tiyatro tabiri Marksist görüşlere sahip olan Alman tiyatro yazarı Bertolt Brecht’in [1]ortaya attığı bir tabir ve tiyatro oyunu tarzıdır.
EPİK TİYATRO DA EPİK İLE KAST EDİLEN ANLAM
Bertolt Brecht, “epik “sözcüğünü halkın anladığı destansı ve kahramanlık anlamlarının dışında bir anlamda kullanmış, epik tiyatro terimini Marksist felsefenin siyasi ve ekonomik tahlillerini tiyatroda uygulamak anlamında kullanmıştır. Epik tiyatro dramatik öğeler taşımayan, gerilim üzerine kurgulanmayan, seyircinin uzaktan ve eleştirel bir bakışla izlediği, ikinci ağızdan anlatılır gibi sahnelenen oyunları ifade eden bir terim olmuştur. Bertolt Brecht, tiyatroyu; yalnızca toplumun elit kısımlarına hitap eden lüks bir gösteri değil sıradan halkın sorunlarını da konu edinen siyasal bir araç olarak görmüş, [2]epik tiyatro derken de Marksizim’in felsefi, siyasi ve ekonomik tahlillerini tiyatro sahnesine yansıtan tiyatroyu kast etmiştir.
EPİK TİYATRONUN ÖZELLİKLERİ
Epik Tiyatro, teknik ve yöntem yönlerinde trajedi, dram ve komedi gibi farklı bir tiyatro türü önermeyen ancak kapitalizmi eleştirmek, mevcut sistemi eleştirmek, sınıflı topluma karşı çıkan işçi ve sıradan halkın ezilmişliğini ortaya koymayı amaç edinen bir yaklaşım olarak kendini sınıflandırmıştır. Epik tiyatro klasik bir drama değil aksine Aristocu olmayan bir dramadır. Epik tiyatroda oyunun – dram komedi gibi - türü ve kendilerine özgü temel kaideleri değil içeriği ve amacı önemlidir. Bu tiyatro anlayışı var olan sisteminin yanlışlarını ortaya koyan, ezilmişlerin sorunlarını irdeleyen, toplumdaki alt üst sınıf sisteminde ezilenler ve işçiler yanında gözüken seyirciye alternatif düşünceler üzerine düşünmeye çağıran oyunlara dayanır. Brecht,1927 yılında kaleme aldığı bir makalede şöyle diyor “Epik tiyatronun temel konusu seyircinin duygularından ziyade aklına yönelmesidir. Bu sayede seyirci bir yaşantıyı paylaşmaktan çok olaylarla yüz yüze gelir.”[3]
Oyunlarda kapitalizm ve toplum eleştirilerek işsizlik, açlık, savaş gibi sorunlarının arkasında yatan nedenler Marksist bir bakış açısından anlatılır. Epik tiyatro, dram veya komedi türlerinde sahnelenirken anlatıcı ve uyarıcı bir tutum içindedir. Epik tiyatro türünde amaç tiyatronun kaidelerine birebir uymak değil, seyirciye iletiyi en keskin şekilde iletmektir. Epik tiyatro seyirciye yanılsamayı değil gerçeğin ta kendisini vurgulamayı hedefler. Bertolt Brecht’e göre, seyirci “seyirci” kalmak, tiyatro da “öğretici” olmak zorundadır. Bu nedenle epik tiyatro “burası bir tiyatro sahnesidir ve sizler de izleyicilersiniz.” [4] “ oyunun konusu şu ve oyunda şu şu oluyor siz de bunu sorgulayın”
İntibasını veren seyirciyi oyunun dışında tutan bir stil içindedir.
Epik Tiyatro, seyirciyi duygulandırmak, yanılsamalar ile oyalamak ile değil, siyasi amaçlarını seyirciye dikte ettirmek isteyen tiyatrodur. Bu nedenle Epik tiyatro seyirciyi bir gözlemci olarak görüp, setircinin yargıya varmasını amaçlar. Oyunlar episodlar halinde dilimlenir ve episodlar arasındaki neden sonuç bağları pek net bırakılmayarak, bu dilimler arasına açıklayıcı şarkılar, notlar hatta sloganlar yerleştirilir. ( bkz Epizod Nedir) Bu yolla merak unsuru da zayıflatılır. Yanılsamaları yok etmek için “ tarihselleştirme kullanarak, oyunlarının geçmiş bir zamanda ve/ya da başka bir toplumda geçirir. Böylece eski zaman ile şimdiki zaman arasında aktif bağlantılar kurularak mesaj iletilmiş, seyircinin oyuna ve duygularına kapılması engellenmiş, seyirci akla dayanan eleştirel tutuma sevk edilmiş olunur.
TÜRK EDEBİYATINDA EPİK TİYATRO
Türk edebiyatında ilk Epik tiyatro örneği ’ Haldun Taner in Keşanlı Ali Destanı adlı oyunu olmaktadır. Keşanlı Ali Destanı adlı oyunda “ikiyüzlü, çıkarcı, düzenbaz, züppe ve sahtekâr tipler ele alınmış cahil insanların mantıksız batıl itikatları, olaylara ve kişilere abartılı yaklaşımları, saçma bir inanışla kurtarıcı aramaları vb kara mizah örekleri ile ortaya koyulmuştur. 1964- 1970 yılları arasında Türkiye'de toplam 493 kez , Almanya, Çekoslovakya, Macaristan gibi çeşitli ülkelerde de 342 kez[5] sahnelenen bu oyun Türk Edebiyatında Epik Tiyatro türünün en başarılı örneğidir.
Vasıf Öngören’im “Asiye Nasıl Kurtulur “ adlı oyunu ada bu türde önemli bir eserdir.
İLGİLİ BAŞLIKLARIMIZ VE LİNKELRİ
KAYNAKÇA
[1] Bertolt Brecht, Tiyatro İçin Küçük Organon, Çev: Ahmet Cemal. Mitos Boyut Yayınları.
[2] Marianne Kesting, Epik Tiyatro, Çev: Yılmaz Onay. Adam Yayınları
[3]https://www.kadikoyboasahne.com/bertolt-brecht-ve-epik-tiyatro/
[4]https://tr.wikipedia.org/wiki/Epik_tiyatro
[5] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/kesanli-ali-destani-hakkinda-konu-ozet-inceleme-haldun-taner/80173
[6]https://tr.wikipedia.org/wiki/Epik_tiyatro
