Yazıda “Peyami Safa- Fatih Harbiye ”   romanı hakkında bilgiler, romanının özeti,  romanın konusu, ana fikri,  romanın kahramanları, romanın olay örgüsü,  romanın yazarı,  “Peyami Safa- Fatih Harbiye ” hakkında bilgiler “Peyami Safa- Fatih Harbiye   “   romanın şahıs kadrosu  yazarın diğer romanları, “  Peyami Safa- Fatih Harbiye “   adlı eserden alıntılar yer alır.  Eser hakkında yorumlar,  romanın anlatım tekniği, yazarın bakış açısı, romanın tekniği, romanın türü, çevrildiği diller, eserin basım yılı, basım hikâyesi, yazar ve eseri arasındaki, eserle yazarın biyografisi arasındaki alakalar incelenmiştir.

 

 

Fatih-Harbiye, Peyami Safa tarafından yazılmış ve  romanın ilk baskısı 1931 yılında  yapılmıştır. Eser adını Fatih ve Harbiye semtleri ile aralarındaki tramvay hattından almıştır. [1] Fatih, semti  geleneksel, muhafazakâr yaşamı, Harbiye ise  İstanbul’un batılı ve alafranga yüzünü temsil etmektedir. Romanın 1927 yılında  yaşandığı düşünülen gerçek bir olaydan esinlenilerek yazıldığı  da söylenmektedir. [2]

 

 İlk basıldığı yıllarda fazla ses getirmeyen roman sonraki yıllarda Peyami Safa’nın en önemli romanlarından biri olarak kabul edilmiş ve özellikli 1960  lı yıllardan sonra peş peşe ve defalarca kez farklı yayıncılar tarafından pek çok kez basılmıştır.[3]

Fatih Harbiye’nin konusu Tanzimat’tan beri süregelen “ Yanlış batılılaşma,  kültürel yozlaşmanın zararları “ gibi kadim bir konuyu içermektedir. Fakat  bu romanda yazar  Roman modern bir hayat ile geleneksel eski değerlere bağlı bir hayat arasında bocalayan Neriman’ın bocalamaları ve yaşadığı psikolojik ve kültürel çatışmaları ile ele almış, eserine psikolojik bir boyut da katmıştır. Neriman bu çatışmaların odağında yaşayan, şark kültürünü temsil eden bir aile yapısı içerisinde büyüyen ama Harbiyeli olmaya özenen bir kızdır. Bir yanı ile hâlâ şarklı olan kızın, kendini bir garplı kalıbına sokma hevesi ve ortaya çıkan ruhsal çatışmaları  onun mutsuzluğunun odak noktasıdır.

 

Safa’nın diğer romanlarının konusunu da teşkil eden  Doğu ile batı arasında yeni bir kimlik inşası arayışı  onun romanlarındaki kahramanlarının mutsuzluklarının temelini teşkil etmektedir.  Peyami Safa’nın diğer eserlerinde de sık sık karşımıza çıkan bu temayı en iyi işleyen romanlarından birisi  bu romanı sayılmaktadır.   Peyami safhanın  romanlarında kadınlarla erkeklerin mutsuzluklarını hem kaynak açısından hem de mutsuzluğun yansıma biçimi açısından farklıdır. Kadınlar, Avrupai yaşama isteklerinden ve geleneksel yapılardan uzaklaşmalarından ve irsiyetlerindeki olumsuzluklardan dolayı mutsuz olmaktadırlar. Erkekler ise  özellikle kadınlar üzerinde egemen olan bu değişimden, yaşadıkları düşünsel çatışmalardan, çözülen ahlakilikten ve yine irsiyet arızalarından dolay mutsuz olmaktadır.”[4]

 

Roman , oldukça sevilmiş, pek çok kez baskı görmüş MEB tarafından okunması gereken Yüz Temel Eser listesine de alınmış, 1990 yılında aynı adla televizyon dizisi olarak da uyarlanmıştır.

 

 

Roman geleneksel Türk tipi eğitimi ile yetişen Neriman, aldığı eğitime rağmen batılı yaşamın büyüsüne kapılarak ailesinden, geleneklerinden, semtinden ve insanlarından kopmaya başlar. Bu kopuş Harbiye ve Şişli de gördüğü batılı yaşama duyduğu özentiden kaynaklanır. Bu özenti onu doğuya ait olan ne varsa her şeyden koparmaya, batılı yaşama dair  ne varsa ona doğu yönelme şeklinde cereyan eder.

 

Batılı yaşama kavuşma hevesi, sevgilisi Şinasi’den kopma,  batılı yaşamı temsil eden Macit’e yönelme şekline dönüşmüştür. Neriman bu kopuşun sonrasında artık nihai  kararını vermek, Fatih ile Harbiye, Şinasi ile Macit, ailesi  ile batılı yaşam arasında bir tercih yapacağı bir noktaya gelmiştir.[5]

 

 

Roman gözlemci  bakış açısı ve  sentezler de yapan üçüncü şahıs aktarımı ile anlatılmıştır. Gözlemci, olaylara dahil olmayan, Neriman, Şinasi, Macit ve Faiz beyin düşüncelerini de okuyarak  analiz edip bize aktaran bir anlatıcıdır.

 

Anlatıcı olayları netleştirmek için  doğu, batı;  Fatih Harbiye,; Şinasi, Macit çelişkilerini ortaya koyarak aktarır. Neriman, Şinasi, Macit  aşkları etrafında anlatılanlar  batının bilim ve sanatına değil, yaşama şekli ve tavırlarına yönelmelerin insanların  ruhlarında oluşturduğu  çatışmaları ve geleneklerden kopmanın bir çeşit kendinden kopma olduğu tezini belirginleştirecek  zıtlıkları ortaya koyarak ana  fikri netleştirmek amacına yönelik olarak  seçilmiştir.

 

Romandaki anlatıcı, dış betimlemelerden çok  iç gözleme, önem veren ruhi tahliller yapmayı seven, eski dilden kelimeleri de kullanmaktan kaçınmayan bir dil ve üsluba sahiptir. Roman didaktik bir gaye, telkin edici bir dil ve üsluba sahiptir.[6]

 

 

 

Yanlış batılılaşma,  geleneklerin  önemi, huzur ve sağlıklı bir ruh hali için kendine yabancılaşmamak gerektiği,  ruhsal sağlık için  çevre ile uyum sağlayabilmenin  önemi gibi bireysel ve sosyal temaları işleyen romanda ki bu temalar  zıt mekânlar, kişiler, çevreler, karakterler ve yönelmeler şeklinde oluşturulur.

 

Doğu ve batı kültürü çatışmasını temel konu olarak ele alan roman bu çatışmayı, doğuyu ve batıyı temsil eden kişiler, yerler ve çevreler  çatışması şeklinde vermiştir.

 

Fatih semti doğuyu, Harbiye ve Şişli batıyı temsil ederken,  Bu semtlerde yaşayan insanların kültürel farklılıkları ve çatışmaları  bu iki  farklı mekân unsurlarının çatışması halinde işlenir. Neriman,   Fatih’te doğan yüzünü Beyoğlu’na çeviren ve iki semt ve kültürü arasında bocalayan bir genç kızdır.

 

Şinasi, Fatihli kalmayı tercih eden Şişli ve Harbiye’dekilere karşıt bir pozisyonda yer almıştır. Batıya karşı değil, ama kültürel yönden milli özelliklere sahip çıkan sağduyulu bir gençtir. Harbiye, ona göre batı kültürünün yozlaşmış tarafıdır.

Macit batılı yaşamı ve kültürü temsil eden bir gençtir. Fatih’in kültürel muhiti ile Harbiye’nin kültürel muhiti, doğu, ile batı, eski ile yeni, yozlaşma ile Batılılaşama veya geleneklere bağlı kalarak batılılaşma düşüncelerinin çatıştığı mekanlar  ve sosyal çevreler olarak  karşımıza çıkar.

 

 

Geleneklerden koparak  özentili olmanın kişilerin ruh dünyası, davranışları ve hayatlarında yaratacağı sarsıntıları ele alan Psikolojik bir romandır. Toplumsal değişimleri ferlerin ruh dünyasında oluşturduğu fırtınalar halinde incelemesine rağmen ele alınan bu konu  sosyal bir sorun  olarak da karşımızda durmakta olduğundan bu romanı sosyal bir psikolojik roman olarak da değerlendirmek mümkündür.

Romandaki mesajlar  bireyler örnek verilip topluma  iletilmekte, bireylerin örneği ile toplumsal bir sorun ele alınmaktadır.

 

 

Romandaki olaylar Fatih, Harbiye, Şişli ve Beyoğlu’nda geçmektedir. Fatih, Müslümanların oturduğu, doğuyu temsil eden tarihi bir mahalledir. Evleri, sokakları, camileri, mescitleri ile tam bir geleneksel Müslüman mahallesidir. Harbiye, Şişli ve Beyoğlu genelde gayrimüslimlerin oturduğu, batılı yaşamın çöreklendiği, bu tarz yaşantıdaki insanlar ve mekânlarla dopdolu, batıyı temsil eden semtlerdir. Fatih ve Harbiye ikisi de İstanbul’un Avrupa yakasında ama  kültürel yönden birbirlerinden çok çok uzak semtlerdir. Fatih’ten Beyoğlu’na tramvayla kısa bir sürede gidilebildiği halde bu iki semt kültürel yönden doğu ile batı kadar birbirlerinden  çok uzak iki semttir.

 

 

1930 lu yıllar, Tanzimat’la başlayan batılılaşma hareketlerinin iyice alevlendiği, Türk tipinde ve cemiyetinde farklılıklar oluşmaya başladığı bazı Türklerin batı medeniyetini, doğu medeniyetinden üstün görmeye başladığı bir zamandır. Romandaki olaylarda işte bu zamanlarda geçmektedir.

Kitapta geçen olaylar on gün içinde olmaktadır. Ara sıra anlatım içinde eski günlere dönülmekte ve o günler anlatılmaktadır.

 

 

---