Filorin Nedir Edebiyatta Venedik Filorini

Avusturya Florin

Filorin Filori

Filorin:  Eski devirlerde Venedik Dukalığı tarafından çıkarılan 993 ayar ve 1 dirhem 1/4 krat ağırlığındaki altınların adıdır. Günümüzde ise  Avrupa parasal birliği ( Euro ) dan  önce Hollanda'da kullanılan ulusal para birimi Gulden ‘in diğer adıdır.

Eski edebiyata dair metinlerde  florin  sözcüğü Venedik altını veya Venedik parası  veya Avusturya – Nemçe – parası veya altınlı şeklindeki anlamı ile karşımıza sık sık çıkar.  

Osmanlıların  Fatih devrinden itibaren altın para bastıklarını ama diğer milletlere ait altınları da piyasa da kullandıkları bilinen bir gerçektir. İlk Osmanlı altını “Fatih Sultan Mehmet'in ikinci defa cülusundan yirmi sekiz sene sonra, Venedik Dukası esas alınmak suretiyle basıldığı … Fatih Sultan Mehmet altınlarının yüzünde ‘Darib-ün nadri sahib-ül-izzi vennasri, filberri velbahri’  unvanı ve arkasında ise kendisi için sultan ve babası için Han elkabı ile adı, ‘ azze nasrühü’ kelimesiyle darp yeri ve tarihi yazılı“ [1] olduğu da bilinmektedir.  Bu yaldızlı altınlara halk arasında Filori adı da verilmiştir. Nitekim Peçevî , Hacı Halife ve Koçi  Bey gibi osmanlı tarihçileri  Osmanlı altınlarını flori diye adlandırmışlardır. Buna rağmen osmanlı altınlarına altın, nakdi altın veya sikkei hasene gibi adlar verildiği de eski metinlerden anlaşılmaktadır.

Filori ve Filorin eski şiirimizde  sık sık karşımıza çıkar. 

Şiirimizde filori ile caize almak tabiri de bu manalar içindedir. Filori  altınla birlikte, kızıl, sarı ve altın renkle alakaları benzetmeler içinde kullanıldığı gibi yuvarlak oluşu, kızıl ve sarı renkleri itibari ile  Güneş ve Ay ile ilgili benzetmeler arasında da karşımıza çıkmaktadır.

Güller siperleriyle  üleşti filoriyi
Mülk-i şitâyi  gâret edip leşker-i bahar    Baki

Baki’nin bu beytinde şair gülü kalkana gülün ortasındaki  çanakta bulunan sarı renki bölgeyi de altınlara benzetmiş  eski Türk akıncılarının ele geçirdikleri altınları kalkanlarına doldurarak paylaştıklarına da  işaret etmiştir. [2]

Değer bir kez yüzin görmek o mâhun
Güneş kursı gibi yüz bin filori                          (Bâkî

Her harf-i âferîni ki yüz bin hazînedir.
Yüz bin filori istemek olsun mu çiftine.   Şair Lebib

Çok filori birle ol kim akça koyar koynına.
Girer ol şol ay u gün yüzlü güzeller                            Edirneli Nazmi

Takıldı gerden-i gerdûna sanki 'ıkd-ı le'âl
Çerâg-ı mâha yine bir filori dikdi güneş.           Baki

Yok dime hîç filoriyi vir o sîm-tene
Çekmek isterse eger kim seni karz-ı hasene  Gelibolulu Sun’î (1486- 1534)

Lütfuyla erdi Baki’ye rengin filoriler
Guya saçıldı meclise bir destmal gül.       Baki

Bir floridir frengi görinen her bir benek
Müft kuçmaz ol kabâ [sı] sîmîn-ten dildârumuñ  Gelibolulu Sun’î (1486- 1534)

Olup zîb –i gerdûne –i zer- niğar
Güneş gibi etti  filori nisar       İzzet Molla ( Mihnet Keşan )

KAYNAKÇA

• [1] Osmanlılarda Madeni Paralar / Yapı Kredi Bankası Yayınları / 1968

• [2] A. Talat Onay, Eski Edebiyatta Mazmunlar , MEB 1996- SHF. 234