Gezmece Nedir Aşık Şiiri Nazım Türü

GEZMECE  (Âşık Şiiri Nazım Türü )

Esasında  sadece konusu yönünden  koşmalardan ayrılan  ozan geleneğindeki bir şiir türüdür.  Halk ve ozan şiirinde çoğu edebiyatçılar ayrı bir tür olarak dahi ele almamaktadırlar. Buna rağmen konusu gezilen görülen yerleri anlatmak olan koşma veya semai çeşitlerine denir.

Sözlüklerdeki veya  edebiyat terimlerini anlatan eserlerdeki tanımı “ : Âşıkların yolculukta uğradıkları yerleri anlatan methiye maksatlı veya taşlamalı deyişler.” Şeklindedir. Bu nazım şekilleri daha çok koşma düzeninde yazılır ve söylenir. Fakat  gezmecelerin  on birli destan veya sekizli kesik (semai) biçiminde söylenmiş olan türlerine de rastlanılır.   On birli hece ile söylenenler koşma durakları ve kafiye şeması ile semai biçiminde olanlar 4+ 4 veya 5+3, , 3+5  durakları ile söylenir.

Gezilen yerler sırayla anlatılırsa,  türden  gezmeceler sıra gezmece veya sıralı gezmece adını alır. Kerem’in, Kerem ile Aslı hikâyesinde bulunan Pasinler, Erzurum köyleri için söylediği deyişler bilinen en eski gezmece örneğidir. [1]

Gezmece türünde en çok örnek veren halk ozanlarından birisi Dadaloğlu’dur. Dadaloğlu, Karacaoğlan  ve Köroğlu bu türde  çok sayıda örnek vermişlerdir.

Atım kalk gidelim sılaya doğru
Tırnağını taşa vurmam düzünen
Koç yiğit de gurbet ele düşerse
Yanar bağrı ateşinen közünen

Bilirdim Kilis'i ezel ezeli
Çok olur oranın okur yazarı
Şirin olur Antep ile güzeli
Eğler koç yiğidi cilve nazınan

Karaykuyu derler beyler dolanır
Orda içen Gödeli'de sulanır
Pazarcık suyunda gönlüm bulanır
Ötüşür ördeği turna kazınan

Ahir Dağı'na erken geçin ağalar
Alişar çevresi bahçeler bağlar
Kısık'ın yöresi şol ulu dağlar
Karı yatar namlı namlı buzunan

Dadaloğlu'm der sılaya varalım
Orada dost hatırını soralım
Ketizmen'den Pınarbaşı'n bulalım
Eşe Fatma'm oynar döner nazınan              Dadaloğlu

Hama'dan Ulanır Rakka'nın Yolu

Hama'dan ulanır Rakka'nın yolu
Aşar gelir yaylasından bir güzel
Halep diyarından geçin Beş Deli
Aşar gelir yaylasından bir güzel

Güz geldi aşiret göçmeye başlar
Karayurt Türkmeni Urumda kışlar
Lahuri fes giyer simi zer saçlar
Aşar gelir yaylasından bir güzel
........
Nafak Pınarı'ndan Antep'in eli
Maraş'tan Toros'tan Kemnun beli
Varıp konacağın Malya'nın çölü
Aşar gelir yaylasından bir güzel

Yayla yollarında göç katar katar
Ayranoz Gölü'nde kukkular öter
İner Erciyes'te kışlağa yeter
Aşar gelir yaylasından bir güzel

Savat kemer takmış ince beline
Düşüvermiş Urumeli yoluna
Melendiz'den Hasan Dağı salına
Aşar gelir yaylasından bir güzel

Karacoğlan bir güzelin derdinde
Tor balaban besler yiğit destinde
Köprücük'ten Kızılırmak üstünde
Aşar gelir yaylasından bir güzel        Karacaoğlan Şiirleri

KAYNAKÇA 

[1] Dr Aslan Tekin Edebiyatımızda terimler,  Elips Yayınları,  Ank. 2006, shf 137