Groteks Tiyatro ve Edebiyatta Tuhaflık ve Komiklik
Tiyatro ve Edebiyatta Grotesk Nedir
Groteks Nedir
Eski Yunanca :kryptē / κρυπτη : (crypta’nın kökeni) gizli, saklı
Latince crypta: (grotta’nın kökeni); dehliz, mahzen
İngilizce :grotesque, fantastik, ürpertici, çok çirkin
Fransızca (algemeen) :grotesque
İtalyanca grottesca: (grotesque’in kökeni); mağaramsı, yeraltı dehlizi
Almanca :grotesk
Yunanca kökenli bu sözcüğün sözlüklerdeki anlamları: Aşırı abartılı boyutlarda, gülünç, komik, tuhaf, şaşırtıcı, akıldışı, karışık, karmaşa yaratan gibi anlamlara gelmektedir.
Grotesk kelimesi Roma dönemine ait yapılarda bulunan, insan, hayvan ve çiçek figürlerini gülünç bir şekilde birleştiren abartılı ve şaşırtıcı süsleme tarzını ifade etmek için kullanılmış, bu terim edebiyatta, resimde mimaride ve tiyatroda kullanılan bir terim haline de gelmiştir.
Grotesk terimi ile gotik edebiyat ve sanat arasında yakın bir anlam alakası bulunur. ( bkz Gotik Sanatı ve Heykelciliği )
"Gotik" ortaçağ sanatını tanımlamak için kullanılan bir kelime iken korkunç, şatafatlı, grotesk, çok sayıda kültürün ve farklı fikirlerin kaynaşması sonucu ortaya çıkan devasa görünümlü ve şatafatlı mimari akımı ifade eden bir terime dönüşmüştü. [1].
Edebiyatta Groteks
Groksk kelimesi edebiyatta gülünç görünüşlü şaşırtıcı tipler, konuşması ve telaffuzu garip, kaba çirkin karakterler veya gülünçlüğüyle dikkati çeken kelimeler için kullanılan bir terimdir.
Bu terim edebiyatta karışık özellikler gösteren deneme mi, makale mi; roman mı hikâye mi, gezi yazısı mı olduğu pek belli olmayan karışık yazılar için de kullanılmıştır.
Grotesk tabirini edebiyatta bir terim olarak ilk kullanan kişi Hugo olmuştur. Hugo, Cromwell önsözünde (1827), groteski insanda kalmış olan hayvansılığın sembolü olarak görmüş; grotesk yanın, insanoğlunun tanrısal yanı olan yüceliğinin karşıtı olduğunu belirtmiştir. ( bkz Cromwell Önsözü İçeriği Wictor Hugo)
Edebiyatta grotesk karakteristik özellikleri tam olarak belli olmayan tasvirler ve hikayeler için de kullanılmıştır.
Tiyatro Terimi Olarak Grotesk
Kabalık derecesinde gülünç, tuhaf, şakalaşmaları hayli bayağı, bağdaşmaz durumları, karşıt görüntüleri şaşırtıcı biçimde birleştiren, temelde ciddi ama görünüşte gülünç ve abartılı olan güldürü tarzına grotesk t oyun denmiştir. Bu tip oyunlar ironik konulara değindikleri gibi kara komedi ve absürt tiyatro da denilen özelliklere de kayabilen oyunlardır. ( bkz Absürd Tiyatro )
Grostesk oyunlarda gerçek üstü yanları olan, olay durum, tavırlarda vb aşırıya veya karmaşaya kaçan kahramanlar, durumlar, kıyafetler, olaylar vb de olabilir.
Resimde Grotesk
Grotesk, nesneleri absürt (sıra dışı) özelliklerle betimlemek, varlıkları gerçekte olduğundan farklı hallere dönüştürmek canlıların değişik özelliklerini harmanlayarak resmetmek şeklinde de anlaşılmıştır.
“Grotesk’in motif seçimi ve teması, alışılmadık, uyumsuz, korkutucu özellikler taşır”. Grotesk resim insan ve hayvan şekilleri ile bitki ve çiçek figürlerini bir araya getirmek şeklinde bile uygulanabilir. (J.Swiff, F.Goya vb.). Karikatürler de aslında bir çeşit grotesk çizim tarzıdır.
Kaynakça
[1] https://edebiyatvesanatakademisi.com/post/gotik-sanati-ve-heykelciligi/112533
